آشنایی با ایوان کاخ سدستون

آشنایی با ایوان کاخ سدستون

این ایوان که تاریخ پیدایش تازه آن، دوم مهر ماه ۱۳۱۵ خورشیدی بوده، بر نشان کوشش آقای دکتر اشمیت سرپرست گروه علمی گسیلی دانشگاه شیکاگو به تخت جمشید، پیدا شده است در راستای شمالی کاخ نامبرده قرار گرفته و شکل راست گوشه را دارد، درازای ایران ۶۵ متر و پهنایش ۱۶ متر است و کف آن برابر با کف سالن می باشد.

در سوی خاور و باختر ایران در دو سوی سالن، دو درگاه دیده می شود که در هر پایه آنها دو تن نگهبان بلند اندام نیزه به دست ایستاده اند. این دو درگاه، بودن دو اتاق کوچکی را در گوشه های شمال خاوری و شمال باختری سالن (تالار) سدستون مانند برج هایی که در گوشه های کاخ آپادانا بوده می نمایاند. بلندی درگاه 22/ 6 متر و پهنایش 07/2 متر است. در شمال این دو درگاه دو بدنه سنگی سیاه رنگ درخشان شده است که روی هر یک گاوی بزرگ ایستاده که سر و تنه آن شکسته و به زمین افتاده است. این دو بدنه سنگی دو بخش از دیوارهای خاوری و باختری ایوان را می ساخته است.

ایوان شمالی دارای ۱۶ ستون، مانند ستون های خود سالن (تالار) بوده و پا ستونهای آن به جای خود باز مانده است و بخشی از تنه یکی از ستونها هم هنوز پابرجاست. بخش بالای این ستونها ساخته شده بوده از سر ستون و بخش مارپیچ دوگانه و دو جانوری شکسته که پشت به پشت هم داده و دارای تنه گاو و دو سر انسان با ریشی دراز می باشد. تختک های (الوارهای) زیر سر تیره های آسمانه ایران در بالای سنگ های مکعبی شکل که روی پشت این تندیس ها قرار داشته، گذاشته شده و آسمانه را روی آن ساخته بوده اند.

سنگ تراشان روزگار هخامنشی به فرمان داریوش بزرگ، ساختن این نگاره تندیس ها را از آشوریان و مصریان که چند سده پیش از هخامنشیان می زیسته اند گرفته بودند، از این رو بینی و دهان آنها همانند بینی و دهان تندیس های آشوری می باشد و تاجی همانند تاج مصری بر سر دارند. نیمی از سر ستون همانند سر ستونهای نامبرده را که پس از به دست آمدن پاره های آن در کاخ سه دروازه تخت جمشید، به گونه نخستین در آورده شده برای نمایش نشان های هخامنشی به موزه ایران برده شده و در آنجا در سوی شمال سالن (تالار بزرگ نمایش پهلوی راهرو سالن بالایی روی پایه ای گذاشته اند.

گذرگاه دوم

در جلو ایوان کاخ سدستون شیراز به جدایی ۵۵ متر، ساختمان سنگی کوچکی نمایان است که دارای پایه و تنه ستون هایی بزرگ می باشد که شاید خواسته اند سر درب بزرگ تری از سر درب بالای پلکان ها برای وارد شدن به کاخ سدستون در این جا بسازند. روی یکی از سرستونهای آن دو گاو نشسته پشت به پشت داده است پدیدار و بزرگی و روش ساختمان آن انگیزه بسی شگفتی است.

در روزگار هخامنشیان به ویژه روزگار داریوش بزرگ، هنرهای زیبا و هنر سنگ تراشی در ایران به اندازه ای پیشرفت داشته است که در هنگام تراشیدن و ساختن تندیس های سنگی، اگر یک کاستی در هر بخش آنها دیده می شده جای آن را هموار و پینه ای برای آن آماده کرده به گونه ای به آن می چسبانیدند که در پیدا نشانی از جای آن دیده نمی شده. چنان که در روی شانه و بازوی راست گاوهای به خوبی آشکار و هویدا است. همه دیستک (ساختمان های شرح داده شده در بالا، مانند سر درب بزرگ و سر درب نیمه کاره و دو کاخ بار همگان آپادانا و سدستون، از بناهای بیرونی و رسمی بوده اند و دیستک هایی دیگر که در زیر شرح آنها خواهد آمد ویژه بخش های اندرونی می باشند.