تاریخ بنای جزیره هرمز

تاریخ بنای جزیره هرمز

نام اولیه جزیره هرمز را جرون و در بعضی منابع، زرون و آغاز تاریخ شکوفایی آن را قرن هشتم هجری قمری نوشته اند. رشد و توسعه جزیره هرمز در حقیقت از زمانی آغاز گردید که مردم هرموز کهنه (میناب کنونی) در یی هجوم قوم وحشی مغول (۶۹۹-۷۰۰ هق) همراه با میربها الدین ایاز پانزدهمین امیر هرموز شهر و دیار خود را ترک گفتند و به این جزیره غیر مسکون پناهنده شدند و به عمران و آبادانی آن پرداختند و به یادگار موطن اولیه خود، آن جا را هم «هرموز» نامیدند (هرموز جدید یا نو). این جزیره به سبب موقعیت خاص خود و تسلط بر تنگه هرمز از دیرزمان مورد توجه ملل گیتی مخصوصأ استعمارگران اروپایی بوده است. و بنا به نوشته شادروان نصرالله فلسفی، شهر هرمز جدید (جزیره هرمز) تا دویست سال از اهمیت بسیار برخوردار بود و امیران آن دامنه نفوذ خود را تا جزایر کیش و بحرین و حدود بصره وسعت دادند.

در بعضی از منابع آمده است که:

در هنگام مهاجرت مردم هرمز کهنه به جزیره جرون (هرموز کنونی) این جزیره در مالکیت سلطان کیش بود و بعدها با وساطت یکی از مشایخ خنج در حوزه لارستان به نام شیخ اسماعیل به عنوان هدیه به بهاالدین ایاز پادشاه هرموز واگذار گردید و ملوک هرمز به پاس این خدمت همه ساله مبلغی به اعقاب شیخ مذکور می پرداختند.

بعد از آن، علاوه بر جرون بخش های دیگری از سواحل خلیج فارس نیز به تصرف ملوک جرون در آمد. بهاالدین ایاز در سال ۷۱۱ ه ق درگذشت و با درگذشت او اختلاف و درگیری بین جانشینان او و ملوک کیش به وجود آمد تا آن که قطب الدین تهمتن، توانست ملک غیاث الدین حکمران کیش را مغلوب سازد و به حاکمیت کیش بر جرون خاتمه دهد.

جزیره هرمز و زردشتیان ایرانی

پس از ظهور اسلام و فتح ایران به وسیله اعراب، برخی از زردشتیان ایران که نتوانستند خود را با کیش و آیین جدید مطابقت دهند در صدد برآمدند که از ایران خارج شوند و به جایی بروند که بتوانند آزادانه در کیش و آیین خود باقی بمانند و کسی را با آنان کاری نباشد از این رو در دوران شکوفایی جزیره هرمز، از راه میناب (هرموز کهنه) خود را به جزیره هرمز رساندند و پس از مدتی توقف در آن جا، نهایتا راه هندوستان را در پیش گرفتند و در گجرات و سایر نواحی آن کشور ساکن شدند. زردشتیان مقیم هندوستان از اعقاب و نوادگان آن ها هستند. شادوران دکتر محمد معین نیز به این موضوع اشاره کرده می گوید:

چون گروهی از پیروان آیین باستانی، یعنی بهدنیان نخواستند دست از آیین نیاکان خود بردارند و از سوی دیگر نیز تحمل فرمانبرداری بیگانه و پرداخت جزیه را نیز نداشتند، از این رو ترک دیار را بر ترک کیش و آیین برتری دادند.

نخست سر به کوه و بیابان نهادند. گروهی از آنان از خراسان به جزیره هرمز روانه شدند و چندی در آن جا به سر بردند و از آن جا رهسپار سرزمین هند شدند.

هرمز از نگاه دیگران

چنان که اشاره شد شهرت هرمز از قرن چهاردهم میلادی (۸ ه ق) آغاز گردید. در دوران شکوفایی و نیز در دوران انحطاط آن جهان گردان و مورخان درباره آن اظهار نظرهایی کرده اند که ذیلا به چند مورد آن ها اشاره می شود.

دوآرت باربوتیا سیاح پرتغالی که حدود سال ۱۵۱۸ میلادی برابر با ۸۹۷ خورشیدی از هندوستان و کشورهای همجوار آن دیدن کرده می گوید:

این شهر با آن که چندان بزرگ نیست، فوق العاده تمیز و قشنگ است. خانه ها از سنگ و ساروج ساخته شده و هر کدام چندین پنجره دارد. ایرانی ها از زن و مرد بلند قد و خوش قیافه هستند. مذهب ایشان اسلام است و موسیقی را خوب می دانند و چندین قسم ساز دارند. انواع مال التجاره از ممالک خارجی به آن جا آمده با اجناس بومی معاوضه می شود.

لودویک وارتمان که در سال ۱۵۰۳ میلادی برابر با ۸۸۲ خورشیدی اندکی پیش از ورود پرتغالی ها هرمز را دیده می گوید:

در طی مسافرت خود به شهر زیبایی رسیدیم موسوم به هرمز که در جزیره واقع است و تا خشکی دوازده میل فاصله دارد. در این شهر مروارید فراوان است و گاه متجاوز از سیصد کشتی از ممالک مختلف به آن جا می آیند. خوراک مردم اغلب برنج است، زیرا غلات و حبوبات دیگر ندارند.