توسعه انرژی تجدید پذیر در مناطق روستایی ایران

توسعه انرژی تجدید پذیر در مناطق روستایی ایران

لازم است که رویکرد ایران به انرژی تجدید پذیر را در سطوح ملی، منطقه ای و استراتژیک را در نظر بگیریم. در روستا ها به ویژه مناطق دور افتاده، ‌توسعه انرژی تجدید پذیر به دلیل دسترسی نامناسب به منابع انرژی و پیامدهای ویرانگر آن اجتناب ناپذیر است. پراکندگی روستا ها،‌ فقدان دسترسی به جاده های مناسب، قیمت بالای سوخت های فسیلی در مقایه با درآمد روستاییان و هزینه های بالای حمل ونقل سوخت، باعث افزایش مصرف چوب، بوته ها و زباله های حیوانی شده است. بر همین اساس، سازمان مدیریت جنگل ها مطالعات متعددی در مورد جایگزینی سوخت های زیستی (بیوفول) انجام داده است.

از سال ۱۹۹۴ تا ۲۰۱۰ حدود ۵۰ درصد ازمصرف هیزم و زیست توده در مناطق روستایی و عشایری به میزان قابل توجهی کاهش یافته است. اگرچه، این روند کاهش به طور کامل از زمان اجرای اصلاحات یارانه ای ایران تغییر کرده است. لازم به ذکر است که طرح اصلاح یارانه ها در سال ۲۰۱۰ توسط مجلس ایران تصویب شد. هدف از این طرح، با توجه به برنامه پنجم توسعه اقتصادی و حرکت به سمت قیمت های بازار آزاد در یک دوره پنج ساله، جایگزینی یارانه ها برای مواد غذایی و انرژی (۸۰ درصد از کل ) با هدف کمک اجتماعی هدف مند بود. با این حال همانطور که گفته شد این طرح منجر به اقزایش مصرف هیزم و چوب میشود. برای مثال،‌چوب ، درختچه و زباله حیوانی در استان های شمالی ۱۰ درصد اقزایش یافته است. و در سایر استان ها ۳۰ درصد نسبت به مدت مشابه در سال ۲۰۱۰ افزایش یافته است.

علاوه براین کمبود سوخت منجر به قاچاق چوب و برش درختان توسط افراد محلی میشود. به گفته وزارت انرژی در سال ۲۰۱۱ در مقایسه با ۲۰۱۰ محموله های زغال سنگ کشف شده و حمل شده به میزان ۳۲.۹ درصد افزایش یافته است. این روند منجر به عواقب منفی مانند: جنگل زدایی،‌فرسایش خاک، حاصلخیزی کمتر خاک، افزایش گاز های گلخانه ای و بیماری های مختلف انسان به دلیل سیستم های انرژی سنتی شده است. این مطالعه نشان میدهد که در مناطق شهری و روستایی، سهم هزینه های انرژی در کل هزینه های خانوار برای خانواده فقیر تر بالاتر است. این نتیجه نشان میدهد که خانوار های کم درآمدتر به دلیل سهم زیاد در هزینه های انرژی، دارای معایب هدفمندی یارانه ها هستند. این نشان میدهد که انرژی یک پیش فرض ضروری برای برآورده ساختن نیاز های اساسی افراد فقیرتر است. همانطور که قبلا گفته شد، در حدود ۵.۵ درصد از خانوارهای روستایی که کمتر از ۲۰ خانوار هستند هنوز در مناطق روستایی ایران برق ندارند. خوشبختانه ایران به منابع انرژی تجدیدپذیر دسترسی دارد. علاوه براین به نظر میرسد که توسعه انرژی های تجدیدپذیر در مناطق روستایی ایران امکان پذیر است، زیرا سیاست های کلی از آن حمایت میکنند. 

سیاست های اصلی انرژی های تجدیدپذیر در ایران عبارتند از:

• حمایت از بخش خصوصی برای انتشار برنامه های کاربردی که رویکرد اقتصادی دارند مانند انرژی باد، زمین گرمایی و زیست توده

• پشتیبانی از تولیدکنندگان برای انتقال و بومی سازی فن آوری های انرژی تجدیدپذیر مانند سیستم های PV و نیروگاه های حرارتی خوشیدی

• حمایت از مراکز تحقیقاتی برای گسترش برنامه های تحقیقاتی برای فناوری های تجدیدپذیر

• توسعه انرژی پایدار و قابل دسترس برای مناطق فقیر و دور افتاده یکی از چالش های اصلی روستاییان براساس وزارت انرژی، این است که ۲۹۰ از ۶۰۹ دشت به عنوان دشت های ممنوعه طبقه بندی شده اند. و ۹۲ درصد محصولات باغی به روش غرغابی بدست میآیند،‌ بنابراین میتوان گفت هرگونه تنش آبی تغییر آب و هوا اثر منفی بر تولید محصولات کشاورزی و امنیت غذایی دارد. و ضربه بزرگی به اقتصاد کشاورزی روستاییان ایران خواهد داشت. بخش کشاورزی بیش از ۸۰ درصد محصولات عذایی را تامین میکند و بنابراین امنیت محصولات غذایی به میزان زیادی وابسته به کشاورزی است که خود بر منابع سوخت فسیلی متکی است. ار آنجا که تولیدات نفتی ۷۱ درصد از تقاضای انرژی در بخش کشاورزی را تامین میکند و سهم نفت-گاز تقریبا ۹۷ درصد است، بنابراین این سیستم غیر قابل اعتماد و ناامن است. زیرا به عنوان مثال در این بخش ۱۰ تا ۱۲ درصد آلاینده های حاصل از گازهای گلخانه ای در سال تولید میشود.

به نظر میرسد که انرژی های تجدیدپذیر به دلیل ظرفیت آن در ایجاد شغل، تنوع منابع درآمد و استفاده از طرفیت های محلی، یک جایگزین بهتر برای انرژی فسیلی در مناطق روستایی و حرکت به سوی طراحی الگوهای بومی توسعه روستایی است. تنوع منابع درآمد در مناطق روستایی ایران بسیار مهم است. زیرا که این مناطق وابستگی شدید به کشاورزی و تنوع بسیار کمی در اقتصاد روستایی دارند. همچنین در ایران ۸۱ درصد از مزارع کمتر از ۵ هکتار هستند. و فقط ۳۸.۷ درصد از وسعت مزارع را پوشش میدهد.