ورزش باستانی کشتی

ورزش باستانی کشتی

کشتی جزو ورزش های باستانی و تاریخی می باشد که در قدیم از اهمیت فراوانی برخوردار بوده است. حتی در نبرد ها و جنگ های خود، کسی که در جنگ پیروز می شد، لشگر مقابل مغلوب و تسلیم می شدند. ایرانی ها به کشتی علاقه زیادی نشان می دادند و برای اثبات خود به کشور های جهان، برای پهلوانی تلاش بسیاری می کردند. از طرفی جوان ها زیر سایه ی این ورزش تناسب اندام و شادابی خود را حفظ می کردند و به مرور زمان صفات مردانگی و جوانمردی و شجاعت و فروتنی به دست می آوردند. کشتی نتیجه تلاش دو نفر است که به پیروزی یکی و شکست شخص دیگر منتهی می شود. این ورزش باعث طولانی شدن عمر و تقویت ذهن و ایجاد حس خلاقیت می شود. در نوروز هر سال، سلطان آن شهر مسابقه ای بین کشتی گیران ایجاد می کند که کشتی گیران از سر تا سر شهر حرکت کرده و در محل مسابقه حاضر می شدند. برنده مسابقه، لقب پهلوان پایتخت را می گرفت و به او بازوبند پهلوانی و دیگر هدایا می دادند و از احترام و مقام والایی بین مردم شهر برخوردار می شد. اما ایرانیان باستان بزرگترین پهلوان کشور را جهان پهلوان می گفتند و لقب جهان پهلوان، فقط مختص پهلوان پایتخت کشور بود. ورزش کشتی به مرور زمان و بین جوانان، گسترش پیدا کرد و روح جوانان را در بر گرفت.

کشتی در ایران به پنج دسته تقسیم می شود:
کشتی آزاد و فرنگی

1- کردی 2- ترکمنی 3- مازندرانی (گیلکی) 4- ایلیاتی 5- باستانی

کشتی کردی: قدیمی ترین کشتی ها که در قدیم معمول بوده و جنبه های فنی بسیاری دارد، کشتی کردی است. که در خراسان، گرگان، کرمان، به وفور دیده شده است. لباس مخصوص آن جوخه ( لباس کردی کشتی) نام دارد که آستین های آن را بالا می زنند و شالی بر کمرشان می بندند. این نوع کشتی در عید نوروز بین جوانان معمول است. در آن روز هم زمان با ساز و دهل و رقص، کشتی بین دو نفر انجام می گیرد که یادآور کننده کشتی گیری سرداران قدیم می باشد. اداره کننده زمین کشتی، کدخدای محل می باشد. در گذشته دختر ها با خواندن ساز و دهل جلوی کاروان ها و امروزه در بین ماشین ها، حرف می طلبند و می گویند کشتی یا شیرینی. اگر کسی حاضر باشد که کشتی بگیرند، کشتی بر روی زمین بر گزار می شود. در زمانی که ازبکستان و ترکمنستان جزو ایران بود، کشتی بسیار متداول بود. این کشتی جزو کشتی های ملی آسیای میانه می باشد.

کشتی ترکمنی: در ترکمن صحرا، خراسان و بلوچستان، این کشتی رواج داشته است.کشتی گیرنده فقط حق گرفتن طرف مقابل را داشته است و از فن های دیگر مثل پا انداختن در پای حریف در این نوع کشتی ممنوع است و زور بسیاری می خواهد.
کشتی گیلکی: این نوع کشتی در نواحی شمالی کشور بسیار دیده می شود و کشتی گیران افرادی موقع شناس و قوی و مقرراتی هستند که در این نوع کشتی از دور کم کم نزدیک می شوند.

کشتی ایلیاتی: در این نوع کشتی، کشتی گیر شلوار خود را بالا زده و شالی هم به کمر خود می بندد. این نوع کشتی بر طبق کشتی های باستانی می باشد که در قسمت غرب و جنوب غرب ایران وجود دارد.
کشتی باستانی: مهم ترین انواع کشتی کشتی باستانی می باشد که در میدان ها و ورزش خانه ها انجام می گیرد و پهلوانان پایتخت را انتخاب می کنند و به آن ها برای پیروزی در کشتی، امتیازاتی می دهند.

فنون کشتی: از قدیم تا کنون، ایرانی ها دارای فنون کشتی بسیاری بوده اند که در نوشته های بسیاری از نویسندگان تاریخ مشخص بوده است. و گزینه قابل توجه اینجا است که فنون کشتی در گذشته، بسیار زیاد تر از امروزه بوده است چون در قدیم توجه زیادی به کشتی و کشتی گیری از خود نشان می دادند و در هنگام جنگ ها، از کشتی گیری استفاده می کردند. در آخر یا طرف مقابل شکست می خورد و یا کشته می شود. شاید نام کشتی ریشه از بحث کشتن طرف مقابل در کشتی ها باشد. از جانبی امروزه با دقت در فنون کشتی و مقرراتی که وعظ شده است، بحث کشتن در کشتی گرفتن منتفی می باشد و شاید این تفاوت کشتی در دوره امروزه و قدیم را نشان می دهد. در مقایسه با فنون گذشته و امروز، فنونی که در گذشته استفاده می شده است، حرفه ای بوده و اگر این گونه فنون امروزه استفاده می شد، با یک حرکت حرف را مغلوب می کردند.
کشتی فنون مختلفی دارد که از هر کدام در جای خود استفاده می کنند.

لباس کشتی: لباس کشتی گیران، شلواری است که از زیر زانو تا زیر شکم آن ها را پوشانده است و این لباس از زمان عیاران تا به امروز، همانگونه باقی مانده است. که به عنوان شلوار جوانمردی مشهور بوده است. عده ای دیگر آن را تنبان نطعی و عده ای دیگر لباس ورزشی و یا شلوار کشتی باستانی مشتی و عده ای دیگر آن را تنکه کشتی می گویند.
تنکه های کشتی در قدیم آنچنان ضخامتی در دوخت و قلابدوزی داشته است که امروزه این گونه نمی باشد. در قدیم به خاطر زبری و ضخامت این تنگه ها بدن حریف بریده و زخم می شد اما امروزه نازک می باشد. پهلوانانی مانند حاج سید حسن شجاعت، آنچنان قدرتی در کشتی گیری داشتند که لباس حریف بر آنان آسیبی نمی رساند و قدرت او باعث پاره شدن لباس حریف می شد تا جایی که حریف باید لباس خود را تعویض می کرد. در بین سراج ها تنگه دوزی رواج داشته است که پارچه هایی با ضخامت و قلابدوزی حرفه ای انجام می دادند.

لنگ کسوت: لنگ کسوت، پیش بند چرمی است که در زمان ورزش لنگی به اسم لنگ کسوت بر بدن خود می بندند و گوشه لنگ یا لچک را به خود گره می زنند. در زمان صفویه، پهلوانان در صورتیکه به مقام استادی رسیده باشند و اگر پادشاه اجازه بدهد، می توانند پیش بند چرمی ببند و گوشه لنگ را به بدن خود گره بزنند. هم اکنون هم اگر پهلوانان به مقام استادی نرسند، حق بستن پیش بند چرمی را ندارند.

کاسه بند: در بین پهلوانان مرسوم بوده است که به زانوی خود کاسه بند ببند و بر روی چرمی آیینه بوده که آن را بر زانوی خود می بستند. که به نام زانو بند آیینه هم مشهور بوده است. بطوریکه بستن زانو بند آیینه ای در زمان پهلوان حاج رضا سنگلجی که در دوره ناصر الدین شاه قاجار بوده، رواج داشته است و بعد از او بستن کاسه بند، به پایان رسید.

گل کشتی: گل کشتی در قدیم بسیار مرسوم و شیرین بوده است که قبل از ورزش کشتی، استفاده و اشعار زیبایی می خواندند. این گونه مراسم در زمان شاه اسماعیل اول صفوی به روش مذهبی انجام می شده است و در زور خانه ها و بین صوفیان رواج داشته است. به همان صورتی که صوفیان در مراسم سماع خود اشعاری می خواندند، به همان صورت هم مراسمی برگزار می کردند و شعر ها و نثر های حماسه ای می خواندند. که پهلوان و یا کشتی گیری برای حریف خود با کنایه می خوانده است، این کار بسیار تامل بر انگیز و بحث بر انگیز بوده است که باعث ایجاد حس وجد و تلاش و کوشش حریف می شده است. معنا و توضیحات گل کشتی در فرهنگ هایی مانند غیاث اللغات، مصطلحات الشعرا، چراغ هدایت، بهار عجم، در معنای گل تعبیر شده است که کشتی گیر مقابل برای حریف خود و در مقابل آن این گل را می فرستاده است. باعث می شده است که ورزشکاران را گرم به کارشان و تماشچی ها را به تشویق ترغیب نماید. گل کشتی معمولا مرشد و یا پیشکسوتی بوده است که آیین خوانندگی و حماسه سرایی کشتی را از بر بوده و می خوانده است. و مراسم گل کشتی با آداب خود به این صورت بوده است که، خواننده گل کشتی پس از دریافت اجازه شعر هایی در باب کشتی و کشتی گیری و آن چه درونمایه اش پند و اندرز داشته است می خوانده و در این هنگام کشتی گیران در مقابل حریف خود می ایستند و یک دست خود را بر گردن حریف می اندازد و یک دست بر روی زانو هایشان و رکوع می کنند.