پیشینه تاریخی نام شهر قم

پیشینه تاریخی نام شهر قم

بحث ها و تحقیق های مختلفی راجع به پیشینه شهر قم گفته شده است: عده ای می گویند که شهر قم امروزی به علت پست و یا گود بودن، تمام آب های دیمره انار باروی قم را، یکجا در یک گودال بزرگ جمع می کرده است. به عربی معنای قم، محل جمع شدن آب می شود. و اصطلاح قمقمه از اینجا گرفته شده است. به علت جمع شدن آب ها در یک جا، و سرسبزی شهر قم چادرنشینان، عشایران، چوپانان، برای خود مسکن ها یی از جنس چوب و گیاه درست می کردند تا در فصلی از سال دام ها در سبزه زار ها پراکنده شوند و تغذیه کنند که مسکن های آن ها (کومه) نامیده می شده است.

و به مرور زمان کومه ها افزایش پیدا کرد و نام آن منطقه به عربی کُم شد. که بعد ها به قم تغییر پیدا کرد. از طرفی می گویند علت آن که رودی در قم وجود داشته است که نام آن کُب بوده است که آب آن در جایی جمع می شده است و به آن کُب رود می گفتند که بعد ها به قم رود تغییر پیدا کرد. و بدین ترتیب نام ان در آخر قم گذاشته شد. اسم باستانی شهر قم (کوآنا) یا (قوآنا) بوده است. یاقوت حموی هم نام این شهر را کمندان گفته است. در سال های آخر حکومت ساسانی به (ویران آباد کَردکواد) شهرت داشته است. کواد (قباد)، پادشاه ساسانی بوده است که شهر ویران شده قم را مورد بازسازی قرار داده است. یاقوت حموی می گوید: زمانی که اعراب به قم آمدند 7 روستا را بنا کردند و بزرگ ترین آن ها کمیدان بوده است. کمیران یا کمندان به واژه کم تبدیل یافته است و بعد ها عرب ها آن را قم خواندند.

در حال حاضر در نزدیکی های شهر قم روستایی به اسم کمیدان وجود دارد. قم یکی از شهر های مذهبی و بارگاه حضرت معصومه در آن است. که می توان از صحبت های پیامبر درباره آن نامش را بیرون کشید که در بحار الانوار آمده است که پیامبر شبی به معراج رفتند و شیطان را دیدند که دست هایش را به روی زانو گذاشته و شسته و فکر می کند. و پیامبر به او گفت: قم یا ملعون. برخیز ای ملعون و به همین علت قم نامگذاری شد. از امام صادق نقل کرده اند که: امام می گوید آیا می دانید چرا نام قم را قم گذاشته ایم؟ می گویند ما نمی دانیم ای امام و شما و خاندان شما بهتر می دانند. امام می گوید چون مردمان قم، دوست پیامبر می باشند و با پیامبر به پا می خیزند و کمکش خواهند کرد.

در جایی دیگر ابو مقاتل دیلمی نقیب الری می گوید:
از جایی شنیدم که امام هادی می فرمودند: قم به علت آن قم نامیده شد که شهری بود که از توفان نوح مصون ماند و در زمان توفان، کشتی نوح به این شهر رسید. و این گونه می گویند که قم، قسمتی از بیت المقدس بوده است. نام این شهر با گذر زمان و دوره های مختلف به نام های دیگر هم یاد شده است که می توان نام های زیر را نام برد.
زهرا، ارض جبل، مطهره، مقدسه، استراحتگاه مومن، آشیانه آل محمد، مختار البلاد، بلد شیعه الائمه، بلدالامین، خاک و رج، المفتوح الیه باب الجنه و .....