آشنایی با تاریخ نهادهای مدنی در بندر انزلی

آشنایی با تاریخ نهادهای مدنی در بندر انزلی

شهرداری (بلدیه)

از تاریخ احداث بلدیه در این شهر اطلاع دقیقی در دست نیست. به نظر می رسد تاريخ تأسیس آن قبل از ۱۲۷۶ ش، باشد اما روی ساختمان شهرداری تاریخ ۱۳۰۰ نوشته شده است. مؤسسات وابسته به بلدیه عبارت بودند از: مریض خانه بلدیه، تلفن خانه، پلاژ یا زنده شورخانه حمام دریایی)، اطفاییه. در ادامه با آژانس مسافرتی چهارفصل همراه باشید تا در مورد نهادهای مدنی در این شهرستان بیشتر بدانیم.

بلدیه که از سال ۱۳۱۴ ش، به شهرداری تبدیل شد، خدمات فرهنگی و رفاهی را در سطح شهر گسترش داد. از جمله: قبرستان کهنه به مساحت 319 / 6 متر مربع، که در اختیار بلدیه بود، را به اداره تربیت بدنی و آموزش و پرورش گیلان واگذار کرد، و در زمین آن یک سالن سرپوشیده ورزشی و یک دبستان ساخته شد. زمین هایی هم با حق مالکیت شهرداری در سال های ۱۳۲۹، ۱۳۳۱، ۱۳۵۸ و ۱۳۶۲، به ترتیب برای تأسیس درمانگاه، مهدکودک، دبیرستان بوذرجمهر، دبیرستان ثریای سابق، دبستان نظامی، دبیرستان مهدخت در اختیار ادارات مربوطه قرار گرفت. در ۱۳۳۱، استادیوم ورزشی و دانشسرای مقدماتی در میان پشته، ساخته شد.

در بندر انزلی در دوره ناصرالدین شاه اطفاییه ( آتش نشانی) هم موجود بوده است. قدیمی ترین سندی که درباره خاموش کردن آتش به دست آمده، مربوط به ۱۳۱۵ ق /۱۸۹۷ م است. در روزنامه وقایع اتفاقیه به تاریخ ۱۳۰۶ / ۱۳۰۹ ق، به چند مورد آتش سوزی در بندر انزلی اشاره شده است. خانه های انزلی در گذشته از گیاه (سقف شان گالی پوش و اتاق ها از نی) ساخته و داخل اتاق ها با حصیر (بوریا) پوشیده می شد، که معمولا در روزهای گرم دچار حریق می شد. ظاهرا اولین آتش سوزی سهمگین که توسط بیگانگان در این شهر اروی داد مربوط به ۱۲۲۰ ق / ۱۸۰۵ م، بود که سربازان روسیه تزاری این شهر را به آتش کشیدند.

احتشام السلطنه که در سال ۱۳۱۰ ق (۱۲۷۱ ش)، برای سفر به اروپا در انزلی توقف کرده بود، به چند مورد آتش سوزی در این شهر اشاره می کند، احتمالا او به حاکم شهر پیشنهاد کرده بود برای حفظ اموال خود و مردم شهر تلمبه و وسایل خاموش کردن حریق تهیه کند، حاکم نیز سفارش خرید تلمبه ها را به روسیه می دهد. ظاهرا از طریق این تلمبه ها آب رودخانه های اطراف شهر را به محل آتش سوزی می رساندند. رابینو در کتاب مشروطه گیلان به آتش زدن عمارت گمرک در تاریخ ۱۵ نوامبر ۱۱ آذر ۱۳۲۶ ق / ۱۹۰۸ م، اشاره می کند.

نهادهای نوین

بندر انزلی در احداث ادارات بین شهرهای ایران پیشگام بوده که به چند مورد از آن اشاره می شود:

1. اداره گمرک با قدمت بیش از ۳۰۰ سال؛٢. اداره بندر با بیش از ۲۰۰ سال سابقه ؛ ٣. راه آهن حدود سال ۱۳۰۶ ق ؛ ۴. اداره شیلات با بیش از ۱۵۰ سال قدمت و سردخانه وابسته به شیلات؛ ۵. آموزش و پرورش (معارف) قبل از سال ۱۳۱۱ ق ۶. پست و تلگراف، پیش از دیگر شهرها و تلفن قبل از سال ۱۳۱۶؛ ۷. صرافی، دارای تشکیلات بانک های امروزی در سال ۱۳۱۶ ق / ۱۸۹۸ م ؛ ۸. ایجاد انجمن های محلی، قبل از تأسیس بلديه؛ 9. اطفایی ( آتش نشانی قبل از سال ۱۳۱۵ ق / ۱۸۹۷ ما ۱۰. بهداری قبل از سال ۱۳۱۵ ق، که توسط بلدیه اداره می شد؛ ۱۱. دارالایتام (پرورشگاه) قبل از سال ۱۳۱۸ ق؛ ۱۲. شهرداری (بلدیه) قبل از سال ۱۳۱۵ ق؛ ۱۳. روشنایی برق قبل از سال ۱۳۱۸ ق/۱۹۰۰ ما ۱۴. هواشناسی قبل از ۱۳۱۹ ق ؛ ۱۵. بیمارستان قبل از ۱۳۴۷ ق ؛ ۱۶. نظميه (شهربانی) قبل از سال ۱۳۲۶ ق ؛ ۱۷. هواپیما و اتومبیل قبل از ۱۳۲۹ ق، ظاهرا اولین بار در انزلی دیده شد؛ ۱۸. اکابر شبانه ( دروس دبیرستانی) قبل از ۱۳۲۹ق؛ ۱۹. شیر و خورشید سرخ (هلال احمر) ۱۳۰۴ ش.

سابقه تاریخی نیروهای نظامی

با تأسیس سازمان کل نیروی دریایی ایران، نیروی دریایی شمال در سال ۱۳۴۱ ش، به مرکزیت بندر انزلی (بندر پهلوی) هسته اصلی این نیرو را در آب های شمال تشکیل داد. ناوچه های این نیرو مانند: بابلسر، سفیدرود، گرگان، مسلح به یک توپ ۴۷ میلی متری «اشکودا» و یک مسلسل سنگین «ماکزیم» و هر کدام دارای یک دستگاه فرستنده و گیرنده بودند. ناوچه نهنگ دارای ظرفیت ۷۰ تن که فقط به منظور باربری از آن استفاده می شد و چند کرجی مسلح و آتش نشانی و ناو سلطنتی شهسوار بدون اسلحه نیز تا سال ۱۳۲۰ ش متعلق به نیروی دریایی شمال بود.

در سال ۱۳۱۸، مقابل کاخ، سربازخانه ای به دستور رضاشاه احداث شد که مساحت آن ۱۲۷۸۰۷ / ۵۰ متر مربع بود. این سربازخانه دارای سه آسایشگاه بود. شاه پس از بازدید از سربازخانه میان پشته ابراز کرد مکان آن مناسب نیست و دستور داد دو سربازخانه یکی در باغ زمانی بندر انزلی و یکی در حسین ورسر حسین ورسک غازیان ساخته شود. سربازخانه باغ زمانی دارای اصطبل بود و زمان اشغال انزلی توسط نیروهای روسیه مورد استفاده آنان قرار گرفت. این سربازخانه ها پس از ترک سربازان روسیه تخریب شدند.

رابینو در ولایات دارالمرز ذکر کرده است، در این شهر اداره پست، ادارۂ تلگراف، اداره گذرنامه و گمرک دارای دو قسمت یکی در انزلی برای صادرات و دیگری در غازیان برای واردات و یک نفر نایب الحکومه به عنوان کارگزار یا عامل وزارت امور خارجه در انزلی اقامت دارد.

سطح زیادی از این شهرستان را آب فرا گرفته و مراکز جمعیتی آن (شهر و آبادی) نسبت به شهرستان های دیگر کمتر است. این موقعیت موجب رشد سریع طولی شهر و جلب جمعیت شده است، زیرا شهر از دو طرف به آب محدود است و تنها باریکه خشکی میان آن دو وجود دارد و تعداد شهرنشین این شهرستان نیز زیاد است که موجب تغییر سبک معماری آن شده است. مساکن این شهرستان در ابتدا از نی و گالی ساخته می شد که هنگام وزش بادهای گرم موجب آتش سوزی های مهیب شده که رفته رفته حلب و سنگ بلوک و آجر جای آنها را گرفت اما همچنان ساختمان ها با فاصله از سطح زمین ساخته می شوند. تأسیسات اداری و اقامتی به سبک جدید در طول شهر احداث شده اند و با توجه به ازدیاد جمعیت به ادارات و شعبات آن و تأسیسات اقامتی افزوده شده است.