بررسی درباره مصالح بکار رفته در ساخت تخت جمشید

بررسی درباره مصالح بکار رفته در ساخت تخت جمشید

ماتسون می گوید: دو تن از دانشجویان من به نام های هارولداستتسون و آلکساندر شهین در کارهای آزمایشگاهی مواد تخت جمشید به من کمک کردند.

ملاط از سنگ گچ و سفیدکاری

به کار بردن ملاط و سفیدکاری از گچ در روزگار باستان در مصر و ایران و خاورمیانه برساخته بوده، زیرا گنجینه سنگ گچ در بیش تر کرانه های مزبور پدیدار است. و درست کردن آن بی دردسر و سوخت زیاد فراهم است. گاهی که سنگ گچ کمی بیش از ۱۰۰ درجه سانتی گراد گرما ببیند، آمیختگی آب شیمیایی آن از بین می رود و به گچ نرم دگرگون می شود. گچ نرم که با آب آمیخته شود، دگر بار به صورت سنگ گچ در می آید. بنابراین ماده ای است که به آسانی برای سفیدکاری و ملاط به کار می رود. در ایران باستان بار هزاران سال پیش از ساخته شدن تخت جمشید به ویژگی های گچ پی برده و از آن سود جسته اند.

اگرچه گچ برای روکشی ساختمان، ماده بسیار خوبی است، ولی یک کاستی بزرگ دارد و آن این که به آسانی در آب حل می شود، از این رو در کاوش های ساختمان های روزگار باستان، روکش گچ به خوبی به جای نمانده است، زیرا در پیمایش هزاران سال اگر جریان گذار آب به لایه های زیرین به خوبی انجام گیرد، آب زمین رفته رفته گچ را حل می کند. هنگامی که دیستک ها و ساختمان ها بر نشان آتش سوزی از بین رفته باشد درجه گرما به بیش از اندازه ای که سولفات کلسیم درست شود، می رسد و گچ به صورت گرد ترد خرد شونده در می آید و از بین می رود.

لوکاس و پارتین گونه آگاهی های پدیدار درباره ملاط و گچ زمان باستان را کوتاه کرده، بررسی و پژوهش فنی گچ کرانه سلوکیه در کنار دجله که از سوی ماتسون انجام شده و به وسیله (دبواز) پچواک و کوتاه شده، ولی متن درست آن به چاپ نرسیده است.

نمونه های گچ یاد شده از تخت جمشید و نقش رستم، زیر میکروسکوپ دو چشمی و پاره های نازک و نمونه هایی که از گرد آن به وسیله میکروسکوپ سنگ تراشی مورد آزمایش بررسی قرار گرفت، دو پاره از مواد برای برابری تمیز گونه سنگ گچ، مورد آزمایش گرمایی قرار گرفت. اگر واژه گچ کاری را برای روکشی هموار و تمیز رویه ها به کار بریم و واژه ملاط را به گچ مصرفی در بخش های ناهموار دیوار و کف و بندهای خشت و آجر نامگزاری کنیم، تنها یکی از پنج نمونه آزمایش را می توان گچ کاری نامید و چهار نمونه دیگر را باید ملاط بخوانیم. ناسازگاری این دو ارجی ندارد به ویژه هنگامی که پاره های کوچک مورد بررسی قرار گیرد، زیرا این ناسازگاری و ناهمگونی تنها از آن واژه و اصطلاح است.

مصالح تالار آپادانا شیراز، نمونه کف اتاق

نمونه مزبور پهلو و بریدگی بیضی شکل دارد. پهلوهای بیرونی آن تا آراسته و نزدیک یک پایانه آن فرورفتگی از روی دانستگی پدیدار است. پشت پاره مزبور، گل خام قهوه ای رنگ است که نشانه شماری کاه یا علف بر آن دیده می شود و نشان می دهد که گل و کاه با هم آمیخته بوده است. یک پاره کوچک نازک که از دیدگاه سنگ شناسی مورد بررسی و پژوهش قرار گرفت، نشان می دهد که به گونه همه سویه از سنگ گچ بسیار ریز سازمان یافته است و در هیمن حال کرانه (قطر) برخی از ریزه های آن تا 5 / 0 میلی متر کرانه دارد.

در ریزه های گوشه داری که درازی آنها تا 5/ 1 و پهنای آنها 7 / 0 میلی متر کرانه دارد اندازه شایان نگرشی سولفات کلسیم پدیدار است و برخی ریزه ها که تا 7/ 0 میلی متر کرانه دارد و برخی از ریزه های بزرگ تر چند ریزه گل دیده می شود و اندازه ای ریزه های گل در همه نمونه های ملاط مورد بررسی شده، پراکنده است و رنگ تیره و خرمایی به آنها می دهد. در نمونه های بررسی شده آمیختگی و ساخت ملاط نشان داده شده و در آن ریزه های روشن سنگ گچ و ریزه های دراز در بخش راست سوی بالا، سولفات کلسیم است.

پهلوی شرقی حرمسرا، نمونه گچ کاری از تاقچه شمالی دیوار شرقی

دو پاره نازک رویه دار سفید می باشد که رویه هر دو صاف و موازی است یک پاره کوچک که مورد آزمایش سنگ شناسی قرار گرفت. نشان می دهد که سنگ گچ با پاره های بسیار ریز است که در آن ماده دیگری نیست. از دیدگاه ریزی پاره ها این نمونه با نمونه های دیگر ناهمگون است. شاید بر نشان پژوهش ها و بررسی های باستان شناسی روش به کارگیری این گونه گچ ویژه را بتوان روشن کرد و آشکار نمود. پاره های آهک که رنگ آنها از قهوه ای تا سیاه و تا دو میلی متر کرانه دارد. درون پاره مزبور دیده می شود.