بررسی مفاهیم موجود در مونتاژ در تحلیل شخصیت قهرمان فیلم (2)

بررسی مفاهیم موجود در مونتاژ در تحلیل شخصیت قهرمان فیلم (2)

او بدون توجه، و ناآگاهانه مسئولیت جرائم مهمی را بر علیه نیروهای اشغالگر آلمانی بر عهده می گیرد. گریمالدی به جرم همکاری با پارتیزانها تحت تعقیب است. سرهنگ مولر که در درون خویش با قهرمان همدلی می کند، به گوشه و کنایه از وی می پرسد که وقتی در دادگاه حاضر می شود دلش می خواهد چه کسی باشد- باردونه یا گریمالدى؟ قهرمان از این حیث تردیدی ندارد. به عنوان يك دغلباز خرده پا، تنها خطر زندان را می باید تقبل کند و پایان قریب الوقوع جنگ، شانس بخشودگی را برایش به ارمغان می آورد، حال آنکه در نقش گریمالدی، تیر باران و شدن او حتمی خواهد بود. قهرمان، يك دغلباز خرده پاست و ترجیح می دهد همان که هست باشد. و با اینکه این تدبیر کاملا بدیهی است، حتی تردیدهای رئیس گشتاپو را هم می زداید: بالاخره او هم متقاعد شده که این "نیست در جهان" که جاذبه و گیرایی خاصی در وجود خویش دارد، انگیزه های بلندپروازانه ای ندارد.

همین، شخصیت قهرمان را تعبیر و معنی می کند. اکنون مولر پیشنهاد می کند که باردونه به منظور نجات خود خدمتی برای گشتاپو انجام دهد. او باید خود را بجای يك قهرمان نهضت مقاومت، ژنرال دلارووره جا بزند که از قرار، دستگیر شده (اما در واقع، تیر بارانش کرده اند) و بدین ترتیب، با نهضت زیر زمینی تماس پیدا کند و اعضاء آنرا به آلمان­ها لو بدهد. سرانجام باردونه در نقش يك اشراف زاده، يك نظامی حرفه ای، يك میهن پرست و يك قهرمان به زندان می افتد. حتی دشمنانش هم وادار به تحسین او شده اند.

اکنون فرومایه ای را می بینیم که نقش يك قهرمان را بازی می کند. اگر این پایان ماجرا بود نظر و برداشتهای قطب های مقابل یعنی مولر و فاسیوی جوان روا می بود. آنها بر این عقیده اند که مردم را درک کرده و حق دارند که در باره آنان قضاوت کنند، که در این صورت، تمامی نیمه دوم فیلم در نظر تماشاگران زائد می نمود. اما رویدادها، بر خلاف تمامی عدم تحرك عامل انتظار یا چشمداشت که با دقت نصب و در کار مستقر شده، همچنان پیش رفته و نمایان می شوند. سرنوشت آینده باردونه مبارزه ای است میان طبیعت او بعنوان يك دغلباز جزء (ولی ضمنا هنرمند، مثل کودکی که در روح خود بارقه ای از خام دستی و قریحه را حفظ می کند) و نقشی که بر عهده گرفته است. باردونه با عبور از میان تمامی خوانهای جهنم، بمبارانها، انتظار مرگ و قرارگرفتن تحت تاثیر شأن و شرف نقشی که متقبل گردیده است، از صورت پنهان به صورت واقع متحول شده، ژنرال دلارووره می شود.

این دگرگونی حیرت انگیز در برابر چشمان تماشاگرانی که به شدت تکان خورده اند رخ داده و با متقاعد کنندگی بی چون و چرایی انجام پذیرفته است. قهرمان، داوطلبانه به سوی مرگ می رود و بی آنکه اعضاء نهضت زیر زمینی را - که هویت خویش را بر او فاش ساخته اند- لو بدهد، می میرد. لحظه ای پیش از مرگش، یادداشتی برای زن و فرزند مردی دیگر می نویسد. او که به تعصبات اشرافی من دیگر خود، دست یافته، در پایان، ایتالیا و پادشاه ایتالیا را تقدیس کرده و در برابر لوله تفنگهای گشتاپو قرار می گیرد.

اینجا، ما بر اندیشه پیچیده هنری و عمیقا انسانی فیلم، تأملی نخواهیم داشت، در حال حاضر با جنبه خاصی سر و کار داریم و آن احساس حقیقتی است که در تماشاگر برانگیخته می شود: احساسی در ارتباط با این واقعیت که بازیگر که بطور همزمان در معرض دو هنجار رفتاری تجویز شده قرار دارد در يك نقش ناچار است « از شخصیت بیرون شود»، تا در نقش دیگر در شخصیت باشد. این نوسان ما بین دو دست یا دو جور از قوانین، آفریننده همان حالت غیر قابل پیش بینی لازم (یا آگاهانندگی) در محدوده هر يك از آنهاست.

می توانیم مثال دیگری نیز ذکر کنیم: فلورنسکی، در تحلیل شمایلی از باکره مقدس اثر آندره­ی روبلف، اشاره می کند که قسمت های بالا و پائین چهره قدیسه، نشان دهنده وجوه به وضوح متباین خواص تصویری آنست.

مثالهائی که آوردیم، از کمدی وتراژدی، هنر قراردادی، و هنر روزمره برگرفته شده و تصور می کنیم بتوانند ما را به این نتیجه رهنمون شوند که استقرار هنجارها وانحراف از هنجارها (خودکار کردن و نا۔ خودکار کردن) یکی از نظامات بنیادی متن هنری است. این امر، به قوتی نمایان، در کار سینما باثبات رسیده است.