تاریخچه باغ مقبره نادری از دیدگاه جهانگردان قدیمی

تاریخچه باغ مقبره نادری از دیدگاه جهانگردان قدیمی

میر طالب محمد الرضوی ناظر بر ساخت مقبرة نادری، عریضه ای به نصرالله میرزا نوشته، نصرالله میرزا هم جوابی را در تاریخ شوال ۱۱۸۶ هجری در همان مراسله به او می دهد، که عکس آن عریضه با این حکم در صفحه ... قسمت تاریخی به طبع رسیده، در این عریضه ناظر مزبور خود را ناظر مقبره قدیم و جدید معرفی می کند. با این ملاحظه، و نظر به مطالب گذشته و شواهد دیگر، منجمله گفته بعضی که این بنا به سبک بناهای هند ساخته شده، احتمال می رود که نادر پس از مراجعت از هندوستان، به دست معماران هندی مقبره دیگری به سبک بناهای هندی برای خود ساخته باشد.

بی مناسبت نیست نوشته شود که وقتی نادر از هندوستان باز می گشت، شخصی هندی به اسم عبدالكریم به عزم حج با اردوی نادری به مشهد می آید. او سفرنامه دارد که قسمتی از آن را صاحب مطلع الشمس در کتاب خود نقل می نماید. هندی مزبور می نویسد: مقبره نادر در بالا خیابان است.

مردم از ملاحظه این لطیفه بسیار خندیدند، اما بعد از ترس این که نادرشاه مطلع بشود و جمعی را به هلاکت برساند، با کمال دقت عبارت مزبور را از دیوار تراشیده و محو کردند.

معروف است که جسد نادر را احمدخان ابدالی از قوچان به مشهد آورده، مدفون ساخت. ولی هنوز مأخذ کتبی از آن دیده نشده است، جز آنکه سرجان ملکم در ضمن احوال آقامحمدخان قاجار نوشته است: «وضع طبيعی اش، مخصوصا در باب لطفعلی خان ظاهر می شود، زیرا که بعد از آنکه خود و جميع اقارب و منسوبان وی را کشت یا نابینا کرد، به این اکتفا نکرده استخوانهای کریم خان را نیز از قبر بیرون آورده به طهران برد و با استخوانهای نادرشاه، که بعد از آمدن از مشهد آورده بود، در آستانه سرای سلطنت دفن کرد تا به خیال خود هر روزه استخوانهای دشمنان را پایمال کرده باشد».

همچنین فریزر سیاح انگلیسی در ضمن ذكر قبر نادر می نویسد: « اگر چه جسد نادر در این قبر نمانده است.» در افواه مذکور است که آغا محمد خان قاجار (مقتول ۲۱ ذیقعده سال ۱۲۱۱) از دروازه بالا خیابان به شهر مشهد در آمد، چون به مقبره نادر رسید و گلدسته و بقعه آن را دید چنین وانمود کرد که آنجا را با ضریح مقدس اشتباه کرده، قصد زیارت نمود، و ظاهرا چون اشتباه کرده بود خشمگین شده امر به خرابی آن داد.

صاحب روضة الصفا در جلد نهم در ذکر واقعات سال ۱۲۱۱ می نویسد: «چون به مشهد مشرف شد (یعنی آغا محمد خان) سنگ قبر نادرشاه را که مرمر بود، به ضرب سندان های آهنین شکستن فرمود.» خرابه قبر نادر و قبر پسرش رضاقلی میرزا در طرف دیگر نهر (که حالا اثری از او باقی نیست) را  و فریزر دیده است.

فریزر سیاح انگلیسی که در سال ۱۲۳۸ هجری قمری مطابق ۱۸۲۲ میلادی، زمان فتحعلی شاه، به مشهد آمده می نویسد: « نادرشاه در این جا مقبره برای خود بنا کرده و مقبره پسرش رضاقلی میرزا را نیز در محاذی مقبرة نادری ساخته اند».