تشخیص و درمان آب سیاه (1)

تشخیص و درمان آب سیاه (1)

آب سیاه چگونه تشخیص داده می شود؟
بالا بودن فشار داخلی چشم خطر ابتلا به آب سیاه را افزایش می دهد، اما لزوما به معنای ابتلا به آب سیاه نیست؛ چرا که به میزان تحمل عصب بینایی بستگی دارد و حتی در مواردی با وجود نرمال بودن فشار داخلی چشم، آب سیاه اتفاق می افتد.
برای تشخیص آب سیاه توصیه می شود، همه افراد 40 سال به بالا، حداقل سالی یک مرتبه برای معاینات چشم به چشم پزشک مراجعه کنند و هر گونه تغییر، مشکل و یا اختلال در بینایی را به چشم پزشک گزارش دهند.
معمولا برای تشخیص ابتلا به آب سیاه، چشم پزشک معاینات زیر را انجام می دهد:
- میزان بینایی: در این معاینه میزان بینایی فرد در فواصل مختلف اندازه گیری می شود.
- آزمون میدان دید: با توجه به این که از دست دادن دید کناری یا محیطی یکی از علائم ابتلا به آب سیاه است؛ پزشک با اندازه گیری میدان دید بیمار، اقدام به تشخیص بیماری می کند.
- اتساع مردمک: در این آزمون، از قطره ای برای بزرگ کردن مردمک چشم بیمار استفاده می شود؛ بدین ترتیب پزشک راحت تر می تواند عصب بینایی و میزان آسیب وارد شده به آن را بررسی نماید. پس از این تست دید بیمار به مدت چند ساعت تیره و یا تار می شود و سپس بهبود می یابد.
- تونومتری: در این معاینه فشار داخلی چشم بررسی می شود. با توجه به این که میزان طبیعی فشار داخلی چشم، عددی مابین 12 تا 21 میلی متر جیوه است و تجاوز از این محدوده به معنای وارد شدن فشار بیشتر به عصب بینایی می باشد؛ اندازه گیری فشار داخلی چشم می تواند در تشخیص آب سیاه موثر واقع شود.
- افتالموسکوپی: در این آزمون از مشاهده پشت چشم، برای تشخیص آب سیاه کمک گرفته می شود.

آب سیاه چگونه درمان می شود؟
آب سیاه درمان قطعی ندارد، اما با تشخیص زودرس و درمان به موقع می توان از پیشرفت بیماری و آسیب شدید به عصب بینایی و احتمالا نابینایی کامل، جلوگیری به عمل آورد. هر چند تحقیقات در زمینه درمان آب سیاه هنوز ادامه دارد؛ اما در حال حاضر روش های درمانی موثری وجود دارد که با بهره گیری از این روش ها می توان تا حدود زیادی بیماری و علائم مربوط به آن را کنترل کرد. روش های درمان آب سیاه عبارتند از:
درمان آب سیاه توسط دارو درمانی
زمانی که آب سیاه در مراحل اولیه تشخیص داده می شود، برای درمان معمولا داروهایی تجویز می شود. این داروها به دو صورت قطره های چشمی و قرص های خوراکی می باشند. این داروها به دو روش جلوی پیشرفت بیماری را می گیرند، دسته ای از داروها با کاهش ترشح مایع چشمی و دسته دوم به تخلیه مایع از کره داخلی چشم، موجب کنترل بیماری می شوند.
مصرف داروهای کنترل آب سیاه معمولا عوارض جانبی خاصی ندارد ولی در برخی از افراد ممکن است موجب سردرد، سوزش و قرمز شدن چشم شود. از طرف دیگر با جذب این قطره ها توسط عروق موجود در چشم، ممکن است مقدار بسیار ناچیزی از آنهاوارد جریان خون شود و در برخی از افراد موجب مشکلات تنفسی و افزایش ضربان قلب شود.
دارو درمانی برای کنترل آب سیاه تا زمانی ادامه می یابد، که فشار داخلی چشم را کنترل کند و اگر به هر دلیلی قادر به این کار نباشد؛ باید روش دیگری برای کنترل بیماری انتخاب گردد.
افرادی که تحت درمان دارویی برای کنترل آب سیاه خود هستند، هرگز نباید خودسرانه مصرف داروها را قطع کنند؛ چرا که موجب پیشرفت بیماری شده و از آنجایی که علائم خاصی ندارد، ممکن است تا نابینایی کامل فرد ادامه یابد.

داروهای موثر در درمان آب سیاه
داروهایی که در درمان آب سیاه به کار می روند، با توجه به مواد شیمیایی موثر در درمان موجود در آنها، طبقه بندی می شوند. این داروها عبارتند از:
1- داروهای پروستاگلاندین
این نوع از داروها با شل کردن ماهیچه های موجود در داخل چشم، حرکت مایع چشمی را بهبود بخشیده و در نهایت فشار داخلی کره چشم را کاهش می دهند.
در بیشتر موارد، این دسته از داروها به دلیل عوارض جانبی کمی که دارند؛ به عنوان اولین داروهای کنترل آب سیاه تجویز می شوند.
سازمان غذا و داروی آمریکا نیز داروهای خانواده پروستاگلاندین را تائید کرده است.
2- داروهای بتابلاکرها
این دسته از داروها، با کاهش ترشح مایع چشمی اقدام به کنترل بیماری می کنند. معمولا این دسته از داروها، برای بیمارانی مشکلات قلبی (مانند ضربان قلب بالا دارند)، بیماران ریوی، بیماران مبتلا به دیابت یا افرادی که داروهای ضدافسردگی مصرف می کنند؛ تجویز می شوند. همچنین برای اثربخشی بیشتر همراه با داروهای پروستاگلاندین استفاده می شوند.
3- داروهای آگونیست های آلفا آدرنرژیک
اساس کار این دسته از داروها بر کاهش ترشح مایع چشمی استوار است. بسته به نوع و شدت بیماری آب سیاه، این داروها به تنهایی و یا همراه با داروهای دیگر تجویز می شوند.
داروهای آگونیست های آلفا آدرنرژیک دارای عوارض جانبی مانند قرمز شدن چشم، گشاد شدن مردمک چشم و برآمدگی پلک بالا را به همراه دارند.
4- داروهای مهارکننده های کربونیک آنهیدراز
این دسته از داروها نیز با کاهش ترشح مایع چشمی در کنترل آب سیاه موثر واقع می شوند. داروهای این دسته به دو صورت خوراکی و قطره های چشمی در دسترس هستند و معمولا برای اثربخشی بیشتر همراه با داروهای گروه های دیگر تجویز می شوند.
عوارض جانبی قطره های گروه داروهای مهارکننده های کربونیک آنهیدراز عبارتند از: سوزش، واکنش و قرمزی چشم و همچنین احساس تغییر طعم دهان به تلخی می باشد. علاوه بر این قرص موجود در این دسته نیز عوارض جانبی زیادی دارند که بسیاری از بیماران قادر به تحمل آنها نبوده و به همین جهت نمی توانند برای مدت طولانی این داروها را مصرف نمایند. عوارض جانبی قرص های گروه داروهای مهارکننده های کربونیک آنهیدراز عبارتند از: بی اشتهایی و کاهش وزن غیر طبیعی، کاهش میل جنسی، ایجاد سنگ کلیه، تغییر طعم دهان و احساس طعم بد در دهان، احساس خستگی مفرط، احساس افسردگی و سوزن سوزن شدن انگشتان دست و پا.

5- داروهای پاراسمپاتومیمتیکها
این داروها بر اساس افزایش خروج مایع چشمی از زاویه و کاهش فشار داخلی چشم استوار هستند. این داروها با باز کردن منافذ زاویه اقدام به خروج مایع چشمی می کنند و دارای عوارض جانبی مانند درد در پیشانی، کوچک شدن مردمک، سوزش چشم و تاری دید به ویژه در شب، هستند.
6- داروهای اپی نفرین
این داروها با کاهش ترشح مایع چشمی و همچنین کمک به تخلیه آن، در درمان آب سیاه موثر می باشند. عوارض جانبی این گروه عبارتند از: افزایش ضربان قلب و تنگ شدن و یا حتی بسته شدن مجرای خروج اشک.
7- داروهای هیپراسموتیک
این دسته از داروها فقط در موارد اورژانسی مورد استفاده قرار می گیرند و هرگز به صورت تکرار شونده نباید استفاده شوند. این داروها فقط در مواردی که فشار بسیار زیادی به عصب چشم وارد می شود، برای کاهش این فشار با کاهش مایع چشمی عمل می کنند.
8- داروهای ترکیبی
همانطور که در شرح برخی از داروها گفته شد برای اثربخشی بیشتر، در مواردی تعدادی از داروها با هم تجویز می شوند. در همین راستا برخی از شرکت های داروسازی برای راحتی بیماران اقدام به تولید داروهای ترکیبی نموده اند؛ این داروهای ترکیبی با تقویت اثر یکدیگر و یا تکمیل اثرات هم در کاهش فشار به عصب بینایی تاثیر می گذارند.