سنگ های سپید مرمر مانند پاسارگاد از کجا آورده شده؟

سنگ های سپید مرمر مانند پاسارگاد از کجا آورده شده؟

یکی از پیچیدگی های بزرگ ساختمان پاسارگاد شیراز که پیوسته مورد باریک بینی و گفت وگو و کنجکاوی باستان شناسان و دلبستگان قرار گرفته این بوده است که سنگ های سفید مرمر مانند به کار رفته در کاخ های پاسارگاد و کعبه زرتشت (نقش رستم) و تخت گوهر و ساختمان سنگی پیدا شده و واقع در سه کیلومتری شرقی تخت جمشید و دیگر کوشک ها و دیستک هایی که با سنگ های گرانبهای دوروبر تخت جمشید و نقش رستم و شهر تاریخی استخر و پاسارگاد بنا گردیده، چه آنهایی که پی در پی پیدا شده و یا آن هایی که در زیر خروارها خاک مرودشت شیراز و خفرک به خاک سپرده شده و پنهان می باشد از کجا آورده شده است، زیرا از کوه های نزدیک این نشانه ها هیچ رگه ای که دارای سنگ سپید به آن رنگ و پایداری باشد، پدیدار نیست.

خوشبختانه این راز پوشیده از زمستان سال ۱۳۳۴ خورشیدی بر نشان کاوش های یکی از کارکنان بنگاه علمی تخت جمشید، آقای مراد برزو در کوه های سیوند پیدا و رخنه هایی بسیار از سنگ سپید و سیاه در کوه شمالی سیوند نامبردار به تنبکرم (کوه الماسی بری) و سنگ های سپید گرانبهایی که از کوه بریده شده و یا جدا و آماده بردن است، دیده شد که به نوبه خود، پیدایش شایان نگرشی است و یکی از جستارهای پیچیده فنی نشان های نامبرده را به درستی روشن و آشکار ساخت و این نخستین بار بود که این آگاهی برای پژوهندگان و دلبستگان مزبور، پیش آمده است.

کارگاه برش سنگ ۲ در میانه کوه شمالی سیوند به بلندی / ۱۵۰ متر قرار گرفته و تا روستای سیوند در مرز سه کیلومتر جدایی دارد که باید به وسیله اسب یا پیاده به آنجا رفت، زیرا رودخانه سیوند (پلوار) از گذر اتومبیل جلو می گیرد. در جلو رخنه ها که در همان بالای کوه پراکنده است، درهای خاکی با شیبی تند که تنها راه گذر به بالای کوه است قرار گرفته، پاره های بزرگ سنگ را پس از جدا کردن از کوه در آن دره به پایین پرتاب نموده و سپس با چوب و ارابه به کنار رودخانه سیوند که چندان راهی تا آنجا نیست، برده و همانگونه که سنگ های تناور اهرام را از آن سوی رود نیل به وسیله قایق های ویژه و چوب های تنومند درگاه سرکشی های نیل به سوی دیگر می برده اند، این سنگ ها را نیز در زمستان و هنگام بالا بودن آب رودخانه سیوند تا نزدیکی نقش رستم و شهر استخر می رسانیده اند، سپس به وسیله ارابه و چوب و نیروی کارگرانی بسیار به پای کار (کعبه زرتشت، تخت گوهر و جز آن ها) می برده اند. برای بردن تا پاسارگاد نیز از ارابه های توانمند و جانوران بارکش سود می جسته اند.

رگه هایی بسیار در همان بالای کوه باز دید شده که از آنها پاره هایی بسیار با سنگ های تنه و سر ستون سنگ های تناور ساختمانی، پدیدار و در بین راه دره ای که جای پرتاب سنگ ها بوده است با پاره های بسیار سنگ سپید، پراکنده است، که به بردن آنها پیروزی نیافته اند. افزون بر این اندازه ای بسیار سنگ سپید به قطر یک متر و پهنای شش متر و درازای ده متر از کوه بریده اند که تنها پایانه آن به همان روش که در جلو آرامگاه نیمه کاره داریوش سوم دیده می شود به کوه می پیوسته است.

روش های بریدن سنگ از کوه و آوردن تا پای کار و روی هم گزاردن و تراش دادن چنین بوده است که تخته سنگ های بسیار تناور را به وسیله پتک و به کمک قلم های بزرگ آهنی کوه بری از کوه جدا می کرده اند و به سمت پایین پرتاب نموده و پس از آن با ارابه های چرخ دار و با کمک کارگران ورزیده و جانوران نیرومند بارکش، چون گاو و استر و اسب با میزان هزینه نیروی بسیار به پای کار آورده اند و سپس به مدد منجنیق های چوبی و قرقره و تناب های استوار و بستن سکو های سنگی بزرگ که تاب فشار سنگ را داشته باشد و یا ابزاری دیگر که اینک برای ما شکل و مصالح آن روشن نیست، سنگ ها را بر روی کار می گذارده اند برای استواری و پایداری بیشتر از پاره های ستون کوشک های تخت جمشید، دارای برجستگی هایی است که در فرو رفتگی پاره دیگر وارد شده که از جابه جا شدن و پدید آمدن لرزش جلوگیری می کرده و ستون ها و سنگ های آنها فرو نمی ریخته است.

قطر ستون ها از آن دیدگاه که بهتر بتواند فشار پوشش سنگین و چوب های تناور بارکش آسمانه را تحمل نماید و استوار بماند، هر چه بالاتر می رفته، نازک تر می شده است، ولی این کاهش به اندازه ای هنرمندانه و درست انجام گرفته که در پیدا چندان به چشم نمی آمده است.