سینمای دفاع مقدس

سینمای دفاع مقدس

در دهه 60 سینمای دفاع مقدس رونق گرفت. در این دهه بود که سینمای دفاع مقدس رونق پیدا کرد و البته این فیلم ها با هزینه کم ساخته می شدند. اکثر فیلم های دفاع مقدس به وسیله کارگردانانی ساخته می شد که خودشان در جبهه و جنگ حضور داشتند و با مقوله جنگ از نزدیک آشنا بودند.

در دهه 60 محتوای فیلم ها همان موضوع جنگ ایران و عراق بود ولی داستان ها متفاوت بودند. در سال 1360 اولین فیلم ایرانی درباره جنگ و ایران ساخته شد که کارگردان آن جمشید حیدری و فیلم نامه اش از آن سیروس الوند بود و قهرمان فیلم (با بازی درخشان سعید راد) به کنجی خزیده و منزوی شده بود.
مرز تازه آغاز راه بود و مسیری طولانی را برای سینمای دفاع مقدس ترسیم می کرد. بعد از آن 5 فیلم در سال 61 جلوی دوربین رفت. در ادامه ساخت فیلم هایی با محتوای جنگ، فیلم هایی مثل برزخی ها و جانبازان ساخته شد و این فیلم ها هم فروش نسبتا خوبی داشتند. فیلم دیار عاشقان شروع فیلم های موفق سینمای دفاع مقدس بود.
نقش اول فیلم یک جوان شهری بی تفاوت است که پس از خدمت فراخوان سربازهای منقضی خدمت سال 1356 باید به جبهه برود. در سال 1362 فیلم های دیگری مانند بازداشتگاه، کیلومتر 5، پل آزادی، رهایی و ... ساخته شدند.

جنگ و مسائل مربوط به آن در سال های 64 و 65 در سینمای ایران بازتاب یافت. در سال 63 فیلم هایی مانند پیشتازان فتح، ما ایستاده ایم، یاد، پرچم دار، پایگاه جهنمی، عقود و... از جمله فیلم های جنگی بودند.
در طی این سال ها تم اصلی فیلم ها خود جنگ بود و جذابیت گیشه ای چندانی برای مخاطب نداشتند. عقاب ها را محمد رضا یوسفی نوشت و ساموئل خاچیکیان ساخت. این فیلم ساختار بسیار خوبی داشت. در فیلم عقاب ها حوادث هیجان انگیز و صحنه های اکشن با صحنه های لطیف و خانوادگی همراه شده بود و از این جهت فیلم موفقی از آب درآمده بود.

پس از آن فیلم هایی مثل پلاک، جدال در تاسوکی، حماسه دره شیلر، اتاق یک، هویت، حریم مهرورزی و پرواز در شب با این خصوصیات ساخته شدند. در این فیلم ها بیش از اندازه به صحنه های اکشن توجه شد و فقط شاید بتوان فیلم پرواز در شب را موفق دانست زیرا ساختار قبولی داشت و به جنبه های دیگری از جنگ پرداخته بود.
و اما فیلم هویت با کارگردانی ابراهیم حاتمی کیا به تاثیر جنگ به زندگی اجتماعی انسان می پردازد و این فیلم شروعی برای فیلم سازی های حاتمی کیاست. فیلم پرواز در شب بهترین فیلم جنگی آن سال ها و بهترین فیلم جنگی سینمای ایران شد. این فیلم بعد از فیلم بلمی به سوی ساحل ساخته شد. بعد از آن مسعود کیمیایی در اولین فیلم بعد از انقلاب خود تیغ و ابریشم را ساخت که به حواشی جنگ و تاثیر آن بر جامعه می پرداخت.
سال 66 مثل سال 65 هیچ تحولی در سینمای جنگ رخ نداد. پرستار شب، خانه در انتظار، کانی مانگا، هراس، مقاومت و... بدون هیچ خلاقیتی ساخته شدند.
در سال 1367 فیلم هایی با نگاهی جدید در حوزه سینمای دفاع مقدس ساخته شد. باشو غریبه ای کوچک، دیده بان، عروسی خوبان فیلم های آن سال ها بودند و نگاهی متفاوتی داشتند. مخصوصا فیلم عروسی خوبان بسیار موفق بود. در این فیلم شخصیت اول فیلم با خاطرات دوران جنگ و اندوه به پایان رسیدن آن روزها مواجه می شود. عروسی خوبان با فیلمبرداری قابل تحسین علی رضا زرین دست و فضاهای سورئال و مالیخولیایی از نظر فرم و ساختار بسیار موفق بود.

از جمله فیلم های دیگر افق، دیده بان، عبور، ستاره و الماس، انسان و اسلحه و ... می باشد.
در سال 1368 فیلم ها همان ساختار و محتوای قبلی را داشت. در اولین سال پس از جنگ همان قهرمان پروری ها و موضوعات قبلی وجود داشتند. الماس بنفش، مهاجر، آخرین پرواز، آخرین مهلت، تا مرز دیدار، تولد، در جستجوی قهرمان، غفلت، باغ سید و... فیلم های آن سال سینمای جنگ بود.
شاید تنها فیلم مطرح جنگی در بین فیلم های ساخته شده در این سال مهاجر ساخته ابراهیم حاتمی کیا است.
و اما در سال 1369 فیلم سازها وارد موضوعات جدید شدند و به مسائلی مثل شرایط حاکم بر جامعه پس از جنگ و فضاها و روابط انسانی بعد از جنگ روی آوردند. تویی که نمی شناختمت، در کوچه های عشق، چشم شیشه ای، عروس حلبچه، در مسلخ عشق در آن سال ساخته شدند.
سعید امیر سلیمانی در فیلم چون ابر در بهاران به موضوع موشک باران تهران و آسیب های روحی و جسمی آن پرداخت و در ادامه نیز فیلم هایی اکران شد که اشاره هایی به موضوع جنگ داشتند ولی جنگی نبودند. فیلم های روزهای بلند انتظار، شب های زاینده رود و عشق و مرگ در آن سال ها ساخته شدند.
فیلم گروهبان به زندگی یک گروهبان و رابطه او با خانواده اش می پردازد. گروهبان ساخته مسعود کیمیایی است. در دهه 70 فیلم های جنگی کم اما موثر بود.
دهه 70 دهه ای نسبتا پرکار برای سینمای جنگ بود. جشنواره فیلم فجر بیشترین سیمرغ خود را به فیلم های جنگی اختصاص داد. فیلم های این دهه متفاوت و ساختاری دیگرگونه داشتند. در دهه فیلم ها از سادگی درآمدند.

آبادانی ها یا جنگ نفتکش ها و بر بال فرشتگان و فیلم زیبای از کرخه تا راین از جمله فیلم های موفق آن دهه محسوب می شود. فیلم های حماسه مجنون و بر بال فرشتگان نگاه منطقی تری به جنگ داشتند.
حاتمی کیا فیلم هایی جنگی با نگاهی متفاوت را ساخت و موضوعات عشقی را نیز مطرح کرد.
در دهه 80 دهه کم کاری در زمینه فیلم های جنگی بود. فیلم های این دهه چندان مطرح نشدند. سه گانه اخراجی ها در دهه 80 پرفروش ترین فیلم جنگی بود. در سال 1381 چند فیلم جنگی ساخته شد که یکی از آن ها اشک سرما به کارگردانی حمید عزیز نژاد بود.
به نام پدر فیلم دیگر حاتمی کیا در سال 1384 ساخته شد و سیمرغ بلورین بهترین فیلم را گرفت. شب بخیر فرمانده انسیه شاه حسینی از دیگر فیلم های موفق آن دوره بود. فیلم سیزده 59 هم فیلم موفق در سال 89 می باشد.
فیلم های شورشیرین و ضد گلوله در سال 1390 اکران شدند و به موضوع دفاع مقدس پرداختند. شیار 143 و چ هم در دهه 90 ساخته شدند و نظر منتقدان را به خود جلب کردند.