شرح نگاره های برجسته سنگی ساختمان گنجینه تخت جمشید

شرح نگاره های برجسته سنگی ساختمان گنجینه تخت جمشید

نگاره های برجسته سنگی (برای آگاهی بیشتر از نگاره های برجسته در پاسارگاد به مطالب نخستین پادشاهان هخامنشی، پاسارگاد، پایتخت کورش بزرگ نگاه کنید) خزانه از ویژگی هایی پر ارج است که شکوهی ویژه به حیاط /۱۷ بخشیده است. حیاط مزبور در پیمایش دوم و سوم ساختمان گنجینه دارای ارجی بسیار بوده است. این نگاره ها بر دیوارهای پشت ایوان خاوری و جنوبی حیاط مزبور قرار داده شده است. با چشم پوشی از این که در دو نگاره مزبور، دو پهلوی روبه روی مردم و چیزها را نموده اند از دیگر دیدها، چشم انداز هر دو نگاره یک سان است.

سنگ تراشان برای ساختن این نگاره ها از سنگ آهک خاکستری رنگ (همان ها که در همه ساختمان های تخت جمشید شیراز به کار برده شده) سود جسته اند. رویه سنگ ها هموار و نزدیک به درخشان است. دانسته نیست که آیا آنها را نگارگری کرده بودند یا نه. گواهی ها و نشانه ها حاکی از آن است که این سنگ ها نگارگری نشده بوده، زیرا با نگرش به این که بخش پایین نگاره ها و سنگ تراشی به جا مانده و از آغاز کار، خاک و آوارهای به دست آمده از خرابی کاخ های تخت جمشید، آنها را در امان می داشت به سختی می توان باور کرد که نشانه های نگارگری از بین رفته باشد، زیرا هیچ کجا نشانی از رنگ پیدا نشد مگر در یک جا که به گمان بر نشان پیش آمد رنگ شده است (نگاه شود به ایوان تخت جمشید، خزانه، نگاره های برجسته سنگی ساختمان خزانه)

بخش پیدای نگاره برجسته سوی خاوری که از جدایی 8 / 3 متری دیوار شمالی ایوان ۱۸ آغاز شود از سنگ یک پارچه است و این جستار از لبه پایینی آن روشن می شود و بیشتر بخش جنوبی آن در هنگام ویرانی گنجینه یا کمی پس از آن، شکسته و خرد شده است، برخی از پاره های آن روی انبوه خاک افتاده بود و در ۲۵ تا ۵۰ سانتی متر بالای کف ایوان، پدیدار شده است. بهاه های هر دو نگاره یکسان بوده است. در انام انجمن سنگ تراشی شده سوی جنوب نگاره که 4 / 67 سانتی متر دیدار خاهرخ ایوان ۲۱ آغاز می شود. ۲۲۵/6  متر می باشد و اکنون دارای سه بخش می شود: 45/ 2 متر و 655/1 متر و 525/2 متر درازا دارند و همه به هم چسبیده بوده است، ولی اکنون بر نشان فشار خاک، کمی از هم جدا شده است.

بلندی همه آن آشکار نیست، زیرا بخش بالایی آن از بین رفته و بیشترین بلندی بخش پیدا ۲ / ۵۴ متر است. بخش بالایی تخت سنگ های هر دو نگاره به پایان رسیده و این کار می رساند که بخش بالای نگاره، پاره هایی دیگر بوده که آن را جداگانه روی سنگ های کنونی استوار نموده بوده اند، ولی بالای بخش سوی چپ (سوی خاوری) نگاره جنوبی را که دو متر بلندی آن است در راستای افقی بریده و شکسته بوده اند. این بخش نگاره در روزگاران پس از آن به وسیله مردمی که سنگ های تخت جمشید را می کندند و می بردند، تراشیده شده است و شاید اینها همان کسانی بوده اند که شکافی یا شیاری هم در راستای تخته سنگ بخش مرکزی سنگ تراشی کرده و نگارده اند.

در نگاره جنوبی نزدیک پایانه سوی راست تخت سنگ سوی چپ سنگ تراشی یعنی پشت سر مرد پنجم بخشی کوچک دیده می شود که بازسازی شده است. در این جا سنگ پیوست شده و مهره آهنینی که برای استوار کردن بخش افزونی به کار رفته بالای چسبیده سنگ را شکسته است.

این نگاره های برجسته با جبهه دیوارهای خشتی نزدیک درب یک رویه و یک پهلو نیست. در پایانه شمالی نگاره خاوری باریکه ای به برجستگی 5/ 4 سانتی متر پدیدار است و نشان می دهد تا چه اندازه بخش پایین نگاره رو به جلو آمده بوده است. چنان که جدایی گچکاری دیوارهای نزدیک نسبت به جبهه نگاره روشن می سازد، بخش جنوبی نگاره در مرز ۱۴ سانتی متر جلو آمده بوده است. بخش های به پایان رسیده کناره های نگاره جنوبی در دو پایانه خاوری و باختری آن به ترتیب /۱۵ و ۲۲ سانتی متر ژرفا دارد. در گوشه پایانی خاوری، نگارهای است که چهار سانتی متر رو به پشت و دو تا سه سانتی متر به سوی خاوری جلو رفته است. از این جا بخش به پایان رسیده کناره سنگ تا جدایی هژده سانتی متری ادامه دار و پس از بخش به پایان رسیده کناره چون سنگ نگاره، درون دیوار خشتی قرار داشته به آن صورت خشن و ناهموار به جا گذاشته شده است.

تناوری بخش بالای نگاره جنوبی ۲۶ تا ۲۷ سانتی متر است و از کف ایوان رو به بالا که می رود نازک تر می شود. برخی بخش های نگاره خاوری آن گونه که از پاره های جدا شده آن بر می آید / ۴۰ سانتی متر تناوری داشته است.