معرفی بخش های گوناگون گنجینه تخت جمشید

معرفی بخش های گوناگون گنجینه تخت جمشید

ویژگی های هم انباز و مشترک دیستک خزانه را از آغاز بخش خزانه یا جایی که به نگاره های برجسته سنگی می انجامد شرح داده شد. اکنون به یاد کرد بخش های گوناگون ساختمان گنجینه تخت جمشید گسترده پرداخته می شود که عبارت باشد از تالارهای بزرگ و اتاق های کوچک و راهروها و دهلیزها و حیاط و ایوان های آنها و راه پله و پاگرد که زمانی به پایان رسیدن دیستک می شد. افزون بر چگونگی رازی گاری که پیش از آن یادی از آنها نرفته است و درباره چیزهایی که پیدا شده و پدیدار است گفت وگو نموده کوشش خواهد شد که آهنگ و روش سود جستن از چیزهای مزبور آشکار شود.

بخش مرکزی

اریش. ف. اشمیت می گوید: بررسی خود را از ورودی خاوری که بخش مرکزی ساختمان را به خیابان پادگان می پیوند آغاز می کنیم. این درب شاید برای سود جستن کارمندان گنجینه و نگهبانان بوده است و شاید شاهنشاه هرگز بر این درب نگذشته باشد، زیرا در سوی روبه روی خیابان بی تردید سرباز خانه ها و شاید خانه های پیشه وران قرار داشته که ما با پیمودن راهی کم از سوی جنوب درگاهی مزبور، آنها را از زیر خاک بیرون آوردیم و شاید این بخش برای دیدن شاه، چشم انداز خوش آیندی نبوده است. در جای مزبور، سربازخانه ها پشت استواری هایی بلند که بالای سر آنها در سوی خاور ساخته شده بود، قرار داشت و گند آب این ساختمان ها به خیابانی می ریخت که ساختمان های ناپایدار و بی دوام، آنها را از دیوار بلند خاوری گنجینه (خزانه) جدا می ساخت.

نزدیک به 7 / 2 متری شمال ورودی در پیمایش یک گمانه آزمایشی که گروه علمی برپا نمود، بخشی از دیواری به تناوری /۷۰ سانتی متر آشکار گشت که به دیوار بیرونی خزانه می رسید و در پیدا، خیابان را در این کرانه بسته بوده است. آهنگ از ساختمان این دیوار تاریخ آن تاکنون روشن نشده است.

از کف خیابان که در هنگام آبادانی تخت جمشید بالاتر قرار داشته، آستانه سنگی آمیخته از دو پله هر کدام نزدیک به بلندی ده سانتی متر به کف اتاق ورودی، پایین می آید. پله بالایی فرسوده و بر نشان رفت و آمد زیاد بر آن دیده می شود. این جستار نشان می دهد به چه انگیزه در دیگر کرانه های خزانه در درگاه هایی که رفت و آمد زیاد بوده، پله های سنگی قرار می داده اند. در درگاه مزبور دو سوراخ سنگی پدیدار بوده و نشانه آن است که در این جا بر روی پله بالایی درب دو لنگه ای قرار داشته است. در بدنه های درگاه پس رفتگی هایی دیده می شود که در هنگام باز کردن درب، هر لنگه در درون آنها جای می گرفته است. چهار گوشه بودن سوراخ ها، آشکار می سازد که ابزار پاشنه درب از آهن بوده که در درون سوراخ ها قرار می گرفته است. نشانه آتش سوزی سخت در رویه مزبور در بدنه درگاه و بر دیوارهای بخش شمالی اتاق شماره /۱۳ دیده می شود، چون نشانی از درب به جا نمانده، آشکار می شود که از چوب بوده است.

اتاق های ۱۰-۱۲-۱۳ سازمان یک رشته راهروهایی را می دهد که ورودی خاوری دیستک گنجینه شیراز را با حیاط /۱۷ و با بخش جنوبی خزانه پیوند می داده است. اتاق شماره ۱۳ بر ناهمسانی دیگر اتاق های راهرو خزانه دارای درب بوده و بدین انگیزه هنگام بایسته به درستی بسته شده است. بی تردید این اتاق جای نگهبانی بوده و آنچه به آنها وارد یا از آنجا بیرون می رفته مورد بازرسی قرار می گرفته است. کف قرمز قهوه ای رنگ آن فرسوده و چاله دار است.

شکاف بزرگ کف اتاق نزدیک ورودی خاوری شاید در نتیجه پر کردن بخشی ار آبرو زیرزمینی که از این جا می گذشته، درست شده باشد. اتاق های ۱۳ و ۱۴ در اصل به وسیله درگاهی بی آستانه یا بی درب به هم پیوست می شده است. پس از آن آستانه ای از آجر روی کف قرمز قهوه ای اتاق ساخته شد و دربی در سوی شمال آن گذاشتند. برای درب که پاشنه آن از سنگ است آشکار می شود. در پویه پسین این درگاه به وسیله دیوار خشتی بسته و دو سوی آن گچ مالی شد و به رنگ خاکستری نزدیک به سبز درآمد. تردیدی نیست این درگاه هنگامی که درگاه خاوری اتاق /۱۶ ساخته می شد، بسته گردید. این دگرگونی به سهم خود برخورد با بستن ورودی شمالی بنای پویه دوم گنجینه و برگرداندن راه رفت و آمد از راه دهلیز شماره / ۵۰ گردید. شایان نگرش ترین چیزهایی که در خاک های اتاق /۱۳ پیدا شده سه سکه نقره زمان اسکندر است.

این سکه ها در گوشه شمال خاوری اتاق در ۱ / ۴ متری بالای کف اتاق به دست آمد که روی آن به بلندی 5/ 1 متر خاک به دست آمده، از شسته شدن دیوار خشتی استواری های خاوری انباشته شده بود. سکه های مزبور بایستی پس از نابودی کاخهای تخت جمشید، گم شده باشد، زیرا یکی از آنها در سال ۳۲۵ و دو سکه دیگر در مرز ۳۱۲ پیش از میلاد زده شده است. از چیزهایی دیگر که در این اتاق پیدا شده چندان آگاهی به دست نمی دهد و دارای دو پاره استوانه شکسته ویژه نذر و چهار سنگ چشم عقیق و یک مهره فیروزه می باشد. در خیابان به جدایی نزدیک به دو متری شمال ورودی خاوری گنجینه یک تندیس کوچک مفرغی ها رنسانس خدای مصری پیدا شد.

نزدیک ورودی مزبور در اتاق /۱۳ و خیابان پاره ای از ابزار خوان شاهی و خرده های گچ سبز رنگ پیدا شد و این جستار می رساند که دست کم برخی از این چیزها از گنجینه به بیرون برده بودند، در حالی که بخش بزرگ آن ها در درون دیستک شکسته و به دور افکنده شده است. دو پایه ستون شکسته کنار درگاه باختری اتاق /۱۳ به گونه واژگون قرار داشت.

درگاه شمالی اتاق ۱۲ که آن را به اتاق /۱۳ پیوست می دهد و هم چنین درگاه باختری اتاق ۱۲ که آن را به ایران ۱۸ می پیوندد، دارای آستانه سنگی هموار دندانه دار است.