همه چیز در مورد ارگ بهارستان بیرجند

 همه چیز در مورد ارگ بهارستان بیرجند 

شهر بیرجند از مهم ترین شهرهای استان خراسان جنوبی است که بناهای تاریخی بسیار قدیمی را که اکثرا متعلق به دوره های زندیه و قاجاریه است در خود جای داده است. ارگ بهارستان یکی از کهن ترین ابنیه ی تاریخی بیرجند به شمار می رود.

ارگ بهارستان از آثار تاریخی متعلق به دوره ی افشاریه می باشد که در شهر بیرجند در استان خراسان رضوی واقع شده است. این ارگ در خیابان مظفری بیرجند قرار دارد و در سال های 1205 و یا 1206 هجری شمسی ساخته شده است. ارگ بهارستان بعدها در دوره ی قاجاریه نیز مورد توسعه قرار گرفته است.

این ارگ به خاطر وجود باغی که در آن قرار دارد باغ زرشکی نیز گفته می شود از دو جهت حائز اهمیت است چرا که با بررسی های تاریخی مشخص شده بهارستان از قدیمی ترین ابنیه ی تاریخی بیرجند محسوب می شود و دیگر این که بنایی است که ساختاری چند گانه دارد؛ به این صورت که مجموعه ای دفاعی و هم آموزشی به شمار می رود. طبق شواهد تاریخی امیر علم خان فرزند امیر علم خان اول مدتی در این ارگ سکونت داشه است همچنین این ارگ پناهگاه لطفعلی خان زند و زیردستانش بوده است. بخش عظیمی از بهارستان به وسیله ی ارگان ها و سازمانهای مختلفی مورد تجزیه و تفکیک قرار گرفته و قبل از آن که به عنوان یکی از آثار ملی ایران ثبت شود از بین رفته و تنها بخشی دیگر از آسیب در امان مانده است.

این ارگ امروزه به محیطی آلوده و متروکه تبدیل شده است. ارگ بهارستان بنایی هشت ضلعی است که دوطبقه دارد. در طبقه ی دوم محل هایی برای تیردان ها و مشعل ها تعبیه شده است. ارگ از راهرو هایی تشکیل شده که این راهروها راه رسیدن به سایر بخش های ارگ می باشند و به وسیله ی آیینه کاری ها و گچ بری ها زینت داده شده است و همچنین این طبقه قسمت اصلی بنا به شمار می رود.طبقه اول نیز شامل اتاق هایی برای محل سکونت افراد نظامی بوده است. از این مجموعه ی تاریخی تنها سه بخش دفاعی خشتیدومین، شوکتیه و نسوان باقی مانده که هر یک از بخش ها زیبایی خاص خودرا دارد. از مزیت های اصلی ارگ این است که می توان به باغ ها و مناطق اطراف ارگ دید و تسلط کامل داشت.

 معماری بیرونی بنا شبیه به تزیینات دوره ی کریم خان می باشد. بخشی از این بنا که برای دفاع ساخته شده است قلعه ای است به نام خشتیدومین که شامل یک حصار و یک برج می باشد که ساخته شده از گل و خشت است که برای مقاومت حصار ها از پشت بند استفاده کرده اند. در ساخت برج اصلی بنا به روش معماری دوره ی زند از آجر استفاده شده است.ازبخش فرهنگی و آموزشی قلعه می توان به مدرسه های پسرانه ی شوکتیه و مدرسه ی نسوان که مختص آموزش دختران بود اشاره کرد.

مدرسه ی نسوان که زمان ساخت آن مربوط به دوره ی قاجاریه است، آخرین بخش ساخته شده از این ارگ است. ناگفته نماند که این مدرسه از نمونه ی مدرسه هایی است که در آن علوم و فنون جدید آموخته می شد.نسوان در شمال ارگ بنا شده و 120مترمربع مساحت دارد و از اتاق هایی تشکیل شده است. این ارگ با شماره ی 3683 در اسفند سال 1379 به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.