ولایت قهستان خراسان در دوره ی آل کرت
در حدود سال ۷۵۲ که ملک حسین کرت با حمله ی امیر قزغن از ماوراء النهر روبه رو شد، تقريبا اكثر ولایت قهستان را به تصرف در آورده بود. به احتمال قوی یکی از گروه هایی که در تحریک امیر قزغن در حمله به قلمرو ملک حسین کرت نقش داشت، مولائیان بوده اند. ملک حسین کرت پس از صلح با امیر قزغن و بازگشت او، فرصت نیافت مولائیان را سرکوب کند، زیرا با شورش غوریان از حکومت برکنار شد و برادرش ملک محمدباقر به حکومت رسید. اما پس از آن که در ۷۵۳ به خدمت امیر قزغن رفت و به هرات بازگشت. با قدرت هر چه تمام تر مجددا به سلطنت پرداخت و تدارک تصرف قهستان را دید. در سال ۷۵۹ میان ملک حسین کرت و امیر ستلمش مولایی جنگ رخ داد. جریان از این قرار بود که ملک حسین در زمان امیر عبدالله مولایی طی حملاتی بخش هایی از قهستان را تصرف کرد.
حکیم سعدالدین بن شمس الدين بن محمد نزاری در سال ۶۴۵ در بیرجند متولد شد. وی از جمله شعرای دربار ملوک کرت بوده است که در اوان جوانی وارد خدمت آنان شده بود. نزاری دارای تمایلات اسماعیلی بود. وی در دربار ملوک کژت عهده دار مناصب اداری بود. او سفرهای متعددی در سمت اداری و ابتکار شخصی انجام داد. وی سفری دوساله به شمال ایران و قفقاز (۶۷۹-۶۷۸) داشته که حاصل آن را در منظومه ی سفرنامه شرح داده است. نزاری پس از بازگشت به هرات باردیگر وارد خدمات درباری شد، اما بعد از مدتی به علت بدگویی دشمنانش از دربار ملوک کرت طرد شد. پس از چندی دفاعیه ی منظومی به نام مناظره ی شب و روز در اثبات بی گناهی خود سرود که باعث عفو وی شد.
اما سرانجام نیز از دربار ملوک کرت از سمت خود برای همیشه برکنار شد. نزاری در پایان عمر در زادگاه خود گوشه نشینی اختیار کرد و با کشاورزی روزگار می گذراند. نزاری در سال ۷۲۰ در بیرجند فوت کرده است. در واقع نزاری از معاصران ملک شمس الدين محمد، مؤسس آل کرت و ملک شمس الدین کهین و هم چنین ملک فخر الدين و ملک غیاث الدین محمد کرت بوده است. به احتمال زیاد با ربیعی و سیفی هروی دو شخصیت برجسته ی ادبی دربار آل كرت مناظراتی داشته است.
ولایت قهستان از جمله مهم ترین ولايات قلمرو آل کرت بوده که بسیار مورد توجه ملوک کرت قرار داشت. این ولایت در حیات سیاسی، فرهنگی، اجتماعی و غیره عصر ملوک کرت نقش به سزایی داشته است. از آنجا که در این ولایت اکثر جمعیت پیرو مذهب اسماعیلیه بودند، این امر باعث ایجاد تنوع فرهنگی و اجتماعی در قلمرو آل كرت شد.
مذهب اسماعیلیه دومین شاخه ی بزرگ شیعی مذهبان در جهان بعد از شیعه ی اثناعشری به حساب می آید. این شاخه از شیعه، هم چون بسیاری از فرق اسلامی به دلیل اختلاف بر سر مسأله ی جانشینی و این بار بعد از وفات حضرت امام جعفر صادق (ع) به طرفداری از فرزند ایشان اسماعیل به وجود آمده است و این عده چون امامت را از آن وی می دانند، به این نام معروف شده اند. این فرقه بعد از آن به شاخه های دیگری نیز تقسیم شد که در هر منطقه صبغه و شکل محلی خاصی به خود گرفت.
هدف این نوشته بحث درباره ی چگونگی شکل گیری خیزش اسماعیلیه در این ناحیه و ایجاد دژهای مستحکم در این منطقه است و در صدد است با طرح سؤالاتی دلایل انتخاب این منطقه به عنوان یک مرکز مهم برای تبلیغ این مذهب را بررسی کند. مهم ترین این سؤالات عبارتند از:
- چرا اسماعیلیه این منطقه را برای تبلیغ مذهبی شان برگزیدند؟ - دلایل قدرت گیری آنان چه بود؟ - آیا دلایل و شرایط جغرافیایی باعث استقرار اسماعیلیه در این منطقه شده یا فقط شرایط سیاسی باعث این امر شده بود؟ اینکه آیا قلاع اسماعیلیه از لحاظ معماری در هر منطقه یا کل ایران دارای یک شکل خاص بوده است یا خیر؟
همچنین نوشته قصد بررسی ساختار قلاع اسماعیلی را دارد، زیرا این استحکامات و مدافعان آن ها مدت ۱۷۱ سال در برابر تهاجمات دشمنان خود (سلجوقیان و بعدها مغولان) ایستادگی کرده اند.
به همین منظور شوکت الملک علم بر آن شد تا از آموزگاران خارجی نیز برای تدریس در مدرسه ی خود استفاده کند و آموزش زبان انگلیسی را در شمار مواد درسی قرار دهد.
نظر خود را اضافه نمایید
ارسال نظر به عنوان مهمان