آیا تا به حال از کلیسای کانتور بازدید کرده اید؟

کلیسای کانتور(1)

در طول تاریخ پیروان ادیان مختلف در جای جای سرزمینمان ساکن شده و بناهای مذهبی خودشان را ایجاد کرده-اند. پیروان زرتشت، برای پرستش خدایشان، مزدیسنا، آتشکده ها را بنا کردند تا شعله های آتش فروزان در آنها دلشان را گرم و روشن نگاه دارد. پس از ورود اسلام به ایران، مساجد یکی پس از دیگری در گوشه و کنار این کشور به وجود آمدند و با هنر معماران جان گرفتند تا مامنی برای پیروان این دین آسمانی باشند. یهودیان به ساخت کنیسه ها روی آوردند و جایی برای راز و نیاز با پروردگارشان ساختند. مسیحیان نیز در شهرهای مختلف کلیساها را خلق کردند و تمام تلاششان را به کار گرفتند تا این مکان ها بهترین فضا را برای عبادت داشته باشند.

با گذشت سال ها بسیاری از این مکان ها همچنان پا بر جا مانده اند و از پیروان مذاهب مختلف میزبانی می کنند؛ اما برخی از آنها از رونق افتاده و کاربری شان را از دست داده اند و تنها به عنوان یک اثر تاریخی شناخته می شوند.
شهر کوچک قزوین دیدنی های متنوعی را در خود جای داده است و می تواند مقصدی جذاب برای گردشگران باشد. یکی از این دیدنی ها کلیسای کانتور است که رنگ سرخش توجه هر کسی را به خود جلب می کند؛ کلیسایی که زمانی عبادتگاهی برای روس ها بود و حالا در سکوتی عمیق فرو رفته است.

کلیسای کانتور یکی از کوچک ترین کلیساهای ایران است که به برج ناقوس هم شهرت دارد. این کلیسا در جنگ جهانی دوم در زمان اشغال روس ها در شهر قزوین ساخته شد و از معدود کلیساهای ارتودکس در ایران به شمار می رود. به دلیل ساخت این کلیسا توسط روس ها با عنوان کلیسای روسی نیز از آن یاد می کنند.

این کلیسای کوچک ساختاری شبیه به بسیاری از کلیساهای دیگر دارد و بر اساس طرح چلیپایی (صلیبی) ساخته شده است. پلان چندضلعی نامنظم، استفاده از آجر قرمز لعابدار در نما و پوشش شیروانی گنبدها این بنا را از بسیاری از بناهای قزوین و سایر کلیساها متمایز می کند. بیشتر نمای این کلیسا، آجری است و با استفاده از آجر و ملات ساخته شده است. داخل کلیسا و قسمتی از نمای بیرونی غربی دارای تزئینات گچبری جالبی است. نمای خارجی یکسره آجر قرمز کار شده و دور  تا دور تمام پنجره ها که به شکل نعل اسب ساخته شده اند، دو ردیف آجر برجسته کار شده است. برج ناقوس هم در ضلع غربی کلیسا قرار گرفته است.
البته نمی توان نوآوری معماران در استفاده از فرم های هندسی را نیز نادیده گرفت که جلوه ای خاص به بنا بخشیده است. از جمله این فرم ها می توان به ستون‌های تزیینی در نمای خارجی کلیسا اشاره کرد. طاق ها و قوس ها از دیگر عناصری هستند که به وفور در بنا به چشم می خورند و در اتاق ها، ورودی ها، تاقچه ها و سالن از آن استفاده شده است. از آنجا که در مذهب ارتودکس به صورت ایستاده عبادت می کردند این کلیسا را کوچک ساختند و برای افزایش سرعت در ساخت و آماده سازی از انجام تزیینات زیاد در آن پرهیز کردند.

حیاط کلیسای کانتور آجر فرش می باشد و چند سنگ قبر هم در آن مشاهده می شود. یکی از این سنگ قبرها متعلق به یک خلبان روس می باشد که بر اثر سقوط هواپیمایش در جنگ جهانی دوم کشته شده و دیگری نیز مربوط به یک مهندس روس است. این کلیسا پلان چند ضلعی نامنظم و نمای آجری قرمز رنگی دارد و با سایر بناهای قزوین کاملاً متفاوت است. امروزه این کلیسا به یک بازارچه کوچک صنایع دستی تبدیل شده است و مراجعان در کنار بازدید از بنای کلیسا می توانند در دنیای صنایع دستی نیز غرق شوند. اما چرا این کلیسا به این روز درآمد و چگونه کارش به اینجا رسید؛

یکی از محله های قدیمی قزوین پنبه ریسه نام داشت که بر اساس نقشه های امروزی از شمال به خیابان آیت الله طالقانی، از جنوب به محله گلبینه، از غرب به خیابان و محله بلاغی و از سمت شرق به خیابان باغ دبیر محدود می شد. شمال این محله محدوده وسیعی بود که امروزه به خیابان های دارایی، بوعلی و خیام محدود می شود. این محدوده در اواخر دوره قاجار در اختیار روس هایی قرار گرفت که در جریان جنگ جهانی دوم و حمله روس ها به ایران در این شهر ساکن شده بودند و آنها نامش را کانتور به معنای مقر یا مرکز گذاشتند. بیشتر کسانی که در این محله حضور داشتند مهندسان و کارکنان روسی بودند که در پروژه راه شوسه قزوینفعالیت می کردند. آنها دفاتر اداری خود را در این قسمت از شهر برپا کردند و علاوه بر ساختمان کنسولگری روسیه در قزوین، تاسیسات دیگری نظیر منبع آب، سالن تئاتر و باله و ... را در این شهر ساختند.
یکی از این بناها کلیسای کوچکی بود که در جنوب شرقی این مجموعه ساختمان ها قرار داشت و شرکت راه-سازی روس ها آن را بنا کرد. روس ها که ناعادلانه خاک ایران را به اشغال خود در آورده بودند از شهریور 1320 تا بهار سال 1325 در سرزمینمان ماندگار شدند. بعد از رفتن آنها از آنجا، به دلیل اینکه هیچ پیرو ارتدکسی در ایران وجود نداشت، کلیسای کانتور بلااستفاده ماند و کم کم به اثری تاریخی و نشانه ای از روزهای تلخ اشغال تبدیل شد.

بد نیست بدانید که در قزوین دو کلیسای فعال وجود دارد که مسیحی‌ها از آن ها استفاده می کنند؛ اما غیر مسیحیان نمی توانند از آن ها بازدید کنند.
تا مدتی این بنا هیچ کاربری خاصی نداشت تا اینکه به عنوان اثر تاریخی درب آن به روی مردم گشوده شد و سپس به عنوان انبار مدرسه از آن استفاده کردند. حالا این بنا به بازارچه کوچکی از صنایع دستی تبدیل شده و مورد بازدید عموم قرار می گیرد.