آیا چین الگوی خوبی برای ایران است؟

آیا چین الگوی خوبی برای ایران است؟

در میانه ی جنگ سرد، یک بررسی انجام می شود که تعیین کند بین شوروی و آمریکا کدام یک آینده را در اختیار خواهند داشت. پس از پایان بررسی ها پیروزی قطعی آمریکا نه به مناسبت قدرت نظامی یا اقتصادی که به مناسبت پیش تر بودن در علم به مدت چهار سال بود.

عده ای فکر می کنند روند توسعه و خروج ایران از بحران های کنونی برگزیدن سیاست های جامع یک کشور یا در حالت محدودتر و ضعیف تر، برگزیدن بخشی از سیاست های آن به خصوص سیاست های اقتصادی است و دافعه ای که در میان سیاست مداران ما نسبت به آمریکا وجود دارد، آن ها را همیشه به سیاست های کشورهای دیگری سوق داده است.

بخش بزرگی از انقلابیون سال پنجاه و هفت عقیده بر تمایل ایران به سمت سیاست های کمونیستی داشتند. شاید بتوان ملی شدن بانک ها، ملی شدن صنایع، ملی شدن منابع زیرزمینی و... را به جهت همین تمایل تحلیل کرد. با گذر از سال های اول انقلاب و پایان جنگ، اروپای جدید یا همان ژاپن مد نظر قرار گرفت و می توان گفت آن سیاست هم شکست خورد. تمایل به اروپا در دوران اصلاحات و تمایل به کره ی شمالی شدن در دوران اصول گرایان گرایشاتی دیگر برای ایران بوده است. امروزه هم در ادامه ی برگزیدن سیاستی غیر بومی، رو به شرق کرده و چین خود را در قامت یک الگو برای ایران معرفی کرده است. اما آیا به راستی چین الگوی مناسبی برای ایران است؟

چین در زمینه های تولیدی، کشور بسیار پر قدرتی است. GDP بسیار قابل قبولی دارد و رشد صنعت آن در دو دهه ی گذشته سرسام آور بوده است. چین بزرگ ترین بازار صادرات را به خود اختصاص داده است و در زمینه های متعدد اعم از کشاورزی، تولید و صنعت، الکترونیک و ... نام و نمادش همه جا می درخشد. اما بیایید از بیرون به چین نگاه نکنیم. آیا میزان رفاه، شادابی، خود شکوفایی، آزادی و پیشرفت در چین هم قابل قبول است؟

کاهش ارزش پول ملی چین در قرن اخیر اگر چه راه صادرات و جذب توریست را باز کرده اما به سختی توانسته است حداقل های رفاه را هم فراهم کند. مردم چین در هیچ رده بندی ای مردمی شاد طبقه بندی نمی شوند و امکان تلاش برای رسیدن به آرزوهایشان خودش یک رویا است. آزادی در چین در کم ترین میزان ممکن وجود دارد و بهترین دانشگاه چین حتی در صد دانشگاه برتر جهان نیز حضور ندارد.

مشکل اساسی الگو قرار دادن چین فرض این است که چون چین در زمینه هایی مثل اقتصاد حرفی برای گفتن دارد، پس به معنی این است که وضعیت اقتصادی مردم چین هم خوب است. وقتی موسولینی مردم ایتالیا را به خاک سیاه نشاند اما نام ایتالیا را بزرگ کرد از او پرسیدند چرا علی رغم وعده هایت مردم ایتالیا در وضع بدی هستند. موسولینی پاسخ داد من به دنبال شکوه ایتالیا بودم نه مردم ایتالیا.

جدا از ایراد الگو قرار دادن چین که مسائلی چون فرهنگ، علم، آزادی سیاسی و... را به کلی نابود می کند باید توجه کرد اقتصاد چین به هیچ وجه موجبات رفاه مردم چین نبوده، بلکه شکوهی برای چین در سطح جهان فراهم کرده است. شکوهی که مانند شکوه شوروی اگر چه شگفت انگیز اما نهایتا موجب فروپاشی و حتی خروج روسیه از 20 کشور برتر اقتصادی جهان شد.

برای انتخاب سیاست های توسعه یکی از اشتباه ترین راهبردها سیاست های تک بعدی است. در مثال فوق تنها سیاست اقتصادی مد نظر است. اما چه بر سر سیاست علمی و افول روز افزون اعتبار دانشگاه های ایران و بیشتر شدن فاصله ی علمی ایران و جهان می آید؟ چه بر سر اعتماد جامعه به حکومت و شکاف موسوم به دولت و ملت می آید؟ آیا مواردی چون آزادی، حقوق اساسی انسان و عدالت اجتماعی هم رعایت می شود؟ بی شک بحران کنونی ایران که از فرد تا اجتماع و از انسان تا محیط زیست و از اختلافات قومی مذهبی تا اختلافات بین المللی گسترده شده به راه حلی عاجل نیازمند است. اما آیا این راه حل چین است؟ آن هم در شرایطی که اگر چه اقتصادی قوی دارد اما صنعتی مولد ندارد، اگر چه GDP بالایی دارد اما رفاه اجتماعی ندارد، اگر چه صادر کننده ای مهم است اما کافی است تکنولوژی غربی از او دریغ شود. مانور بر کاهش ارزش پول ملی چین و ایجاد فرصت برای صادرات توریست تقلیل دادن بحران ایران به بحران اقتصادی و آن هم پیدا کردن راه حلی غلط است. راه حلی که اگر چه ممکن است ایران را ارتقا دهد اما به سود مردم ایران نیست.