تاریخچه جغرافیایی ولایت قهستان خراسان

تاریخچه جغرافیایی ولایت قهستان خراسان

شاه محمود سیستانی، پسر ملک نصیر الدین پس از اختلاف با وی، عازم قهستان و خواف شد و بخش هایی از آن ولایات را گرفت. در سال ۶۹۸ ه ق الجایتو به دستور غازان خان جهت سرکوبی نکودریان عازم هرات شد، زیرا نکودریان که از ایلات سیستان بودند و در منطقه به راهزنی و غارت می پرداختند، به علت شکایت بزرگان ولايات آسیب دیده به غازان، به دستور وی در عراق عجم اسکان داده شدند و از آن ها تعهد گرفته شده بود که بدون اجازه ی حکومت منطقه را ترک نکنند و اگر به اعمال گذشته بپردازند، جان و مال آن ها در اختیار دیوان خواهد بود. پس از چندی مأمورین دیوان، رؤسای آن ها را جهت پرداخت مالیات تحت فشار و ستم قرار دادند.

دربی آن، آن ها به قهستان آمدند و به شاه علی، پسر ملک نصیر الدین سیستانی که حاکم قهستان بود، پناهنده شدند. پس از مدتی رابطه ی آن ها با وی به هم خورد و به ملک فخرالدین کرت، حاکم هرات پناهنده شدند. آن ها با ملک فخرالدین پیمان متقابل بستند که ملک از تحویل آن ها به غازان خودداری کند و آن ها در ازای آن با مخالفان ملک خواهند جنگید. ملک فخرالدین از آن ها در راه سرکوبی ولایاتی که از او کمتر فرمانبرداری می کردند، سود برد. از جمله مهم ترین این ولايات، قهستان، فراه، سجستان و جرزوان بود. در هر صورت ولایت قهستان نیز به دستور ملک فخر الدين توسط نکودریان به سرکردگی بوقا دچار زیان شد. الجایتو هم که به سرکوبی آن ها آمده بود، موفق نشد آن ها را سرکوب کند، زیرا ملک فخرالدین از آن ها حمایت کرد. در ۲۷ محرم سال ۷۰۶، شاه علی، پسر ملک نصیر الدین سیستانی که قهستان را چند سال پیش تصرف کرده بود، به دست امیر مولابیک کشته شد و قهستان به تصرف دیوان خراسان در آمد.

یکی از حکام معاصر ملک غیاث الدین محمد کرت (ح ۷۲۹-۷۰۷ هق)، خواجه محمد مابیژ نابادی مشهور به خواجه مجد خوافی است. او از طرف ملوک کرت حاكم ولایت خواف بود. او هر چند گاهی که میدان را از رقیب خالی می یافت، به قهستان و توابع خواف هجوم می برد و بخش هایی از آن را تصرف می کرد. در سال ۷۱۶ که ملک غیاث الدین محمد کرت از قلعه ی خیسار به اسفزار می رفت، جاسوسان وی به او خبر دادند که امیری از امرای نکودری به نام آوجی بلا، خیل خانه ی خود را از قهستان به گرمسیر می برد. ملک غیاث الدین محمد به تعقیب او پرداخت و در درگیری که اتفاق افتاد، امیر نکودری شکست خورد و خیل خانه ی او به دست ملک افتاد. در سال ۷۱۹ شاهزاده یسور از ماوراء النهر به خراسان هجوم آورد و ملک غیاث الدین محمد در شهر هرات متحصن شدو يسور موفق نشد او را به تابعیت از خود در آورد و رسالت هایی که شیخ الاسلام خواجه ابو احمد از جانب يسور به هرات رفت، بی نتیجه برگشت.

سرانجام يسور از هرات به واسطه ی شنیدن خبر آمدن لشکر ایلخانان بازگشت و بعد از چندی متوجه شد به این زودی لشکر ایلخانان از عراق به خراسان نخواهند آمد. لذا دوباره شهر هرات را محاصره کرد و جهت تحقیق احوال لشکر ایلخانان (لشکر عراق)، هزار سوار به توس و هزار سوار به جانب قهستان و خواف فرستاد. بی شک آنان در این ولایات قتل و غارت بسیار کردند.

ملوک کرت طی فرمانروایی خود معمولا به حوادث قهستان با شدت و ضعف توجه می کردند، چون ملک حسین کرت در سال ۷۳۲ به سلطنت رسید، قهستان بسیار مورد توجه حکوت آل کرت قرار گرفت. در زمان او حکومت ایلخانان با مرگ سلطان ابوسعید سقوط کرد.

پس از آنکه وی توسط امیر خراسان طغاتیمورخان به حکومت انتخاب شد، ملک حسین از او اطاعت نکرد و با استقلال به حکومت پرداخت و در عین حال با سلطان خاتون، دختر طغاتیمور ازدواج کرد و با طغاتیمورخان متحد شد. حاکم قهستان در اوایل روی کار آمدن ملک حسین کرت در هرات، امیر عبدالله مولایی بود. ملک حسین کرت در سال ۷۴۵ به قهستان لشکر کشید و بخش هایی از آبادی های آن را تصرف کرد. همچنین در سال ۷۴۹ نیز حملاتش را تجدید کرد و قلاع دیگری را از تسلط مولائیان به در آورد.