تعلیقات

وقتی بر سر در مهم ترین دانشگاه های علوم پزشکی عکس مشاهیر پزشکی را قرار می دهند، عکس سه نفر در صدر قرار دارد، بقراط، پزشک یونانی که پایه گذار پزشکی تجربی بود، ابن سینا، ماهرترین پزشک در دوران پزشکی قدیم و پاستور، پایه گذار پزشکی نوین. اگر قرار باشد نمادهای فلسفه ی اسلامی را مجسمه کنیم باید از سه نفر، یعنی فارابی، موسس فلسفه ی اسلامی، ابن سینا موسس فلسفه ی مشایی در اسلام و سهرودی موسس فلسفه ی اشراق در اسلام مجسمه ساخت. در بین منجمان جهان قدیم که تاثیر و دقت زیادی داشتند باید از بطلمیوس، ابوریحان بیرونی، خیام نیشابوری، غیاث الدین کاشانی، ابن سینا، کوپرنیک، کپلر و گالیله نام برد که هر یک تاثیر زیادی بر علم نجوم داشتند. نهایتا اگر قرار باشد بزرگ ترین دانشمند ایرانی معرفی کرد که البته می تواند در ده دانشمند برتر تاریخ هم جایگاه بالایی داشته باشد، بی شک باید دست بر روی ابن سینا گذاشت.

ابن سینا زاده ی بخارا به 359 هجری شمسی و متوفی به سال 416 هجری شمسی در همدان است. او کودکی بسیار تیزهوش، با حافظه ای بسیار قوی بود که به سرعت از حدود علم قابل آموختن در زادگاهش عبور کرد و برای بیشتر دانستن شهرهای مختلف را از ری و اصفهان گرفته تا گرگانج و جرجان زیر پا گذاشت تا نهایتا در سن پایین 57 سالگی از جهان رفت. او نه تنها قوای عقلی و هوشی زیاد داشت که از قوه ی شهوانی خوبی هم برخوردار بود و به همین جهت بسیار با زنان آمیزش می کرد و شراب می نوشید و پرخوری می کرد تا این که در اصطلاح آن روزها دچار قولنج شد و در راه همدان فوت کرد. درد قولنج معادل درد شانه است که می تواند از سیروز کبدی در اثر مصرف زیاد الکل باشد.

اما ابن سینا با تمام در سفر بودن و زندگی ناسالمی که داشت، نزدیک صد عنوان کتاب از خود به جای گذاشت که از آن میان می توان به شفا، قانون، تعلیقات، نجات، پنج رساله، اشارات و تنبیهات، معراج نامه و رگ شناسی اشاره کرد. بی شک ابن سینا فردی بود بسیار فراتر از زمانه ی خود و در هر علمی که پا می گذاشت به سرعت به نهایت ممکن زمانه اش می رسید و مجبور می شد برای ارضای قوای عقلانی اش به سراغ علم بعدی برود. برخی گزارش ها از رفتارها و توانایی های ابن سینا به افسانه شباهت دارد، اما هنگامی که به کتب او نگاه می کنیم می بینیم تنها یک مرد افسانه ای چنین آثاری را می تواند به نگارش درآورد. آثار ابن سینا تا سال ها در اروپایی که خود را در رنسانس دوباره یافته بود ترجمه می شد و از آن ها بهره می بردند و برای همین هم همچنان قدر ابن سینا در پیشرفت خود را می دانند و جوایز و افتخارات زیادی را با نام او مزین کردند. شومی مرگ زود هنگام بزرگان ایران چون مولوی، ابن سینا، سهروردی و... هواره باعث تاسف است و فقط باید به این موضوع اندیشید که اگر ابن سینا وارد دوران پختگی خود میشد چه آثاری بر جای می گذاشت.

کتاب تعلیقات، متن سخنرانی های علمی و فلسفی ابن سینا برای شاگردانش است که توسط یکی از آن ها به نام بهمنیار جمع آوری و به شکل کتاب در آمده است. در این 163 سخنرانی بنیان فلسفه و فلسفه ی علم ابن سینا مشخص می شود و هنوز هم بسیار آموختنی، دقیق و با ارزش است.