داستان فتح هرمز

داستان فتح هرمز

نیروهای ایرانی پس از باز پس گرفتن بندر گامرون (بندرعباس) و قشم از پرتغالی ها روز ۲۷ ربیع الاول سال ۱۰۳۱ ه ق برابر با ۱۰۰۱ خورشیدی و نهم فوریه ۱۶۲۲ میلادی با دویست قایق ایرانی و کشتی های انگلیسی از بندرعباس به قصد هرمز حرکت کردند. روز ۲۸ ربیع الاول دو کشتی انگلیسی سه هزار سرباز ایرانی را در جزیره هرمز پیاده کرد. فرماندهی این عده را امام قلی خان شخصا به عهده داشت. سپاه ایران پس از استقرار، قلعه هرمز را که پایگاه اصلی پرتغالی ها بود به توپ بستند. پرتغالی ها به قلعه پناه بردند و به دفاع از خود پرداختند. در فاصله بین ماه ربیع الاول تا جمادی الثانی همان سال، زد و خوردها ادامه داشت و طی آن حوادثی پیش آمد که می توان آن را به شرح زیر خلاصه نمود:

۱. روز ۱۲ ربیع الثانی کشتی معروف «سان پدرو» مخصوص دریاسالار روی فرایر، که ۱۵۹۰ تن گنجایش داشت، به وسیله نیروی ایرانی به آتش کشیده شد. کشتی مذکور در دریا به دست باد رها شد و سرانجام در حوالی جزیره لارک به دست نیروهای ایرانی افتاد و ادوات جنگی آن به غارت رفت.

۲. روز چهارم جمادی الاول سربازان ایرانی قسمت وسیعی از قلعه هرمز را با باروت منفجر کردند و به نیروی پرتغالی حمله بردند. پرتغالی ها به شدت از خود دفاع کردند. سرانجام پس از نه ساعت زد و خورد پرتغالی ها ناگزیر به درون قلعه پناه بردند.

٣. روز دوازدهم جمادی الاول کشتی های انگلیسی به دو کشتی دیگر پرتغالی ها حمله و آنها را غرق کردند و کار را بر آنان دشوار نمودند.

۴. روز پانزدهم جمادی الاول پرتغالی ها نمایندگانی را برای درخواست صلح به اردوی ایرانیان فرستادند و اعلام کردند که اگر ایرانیان دست از محاصره قعله بردارند حاضرند دویست هزار تومان نقد و سالانه یکصد و چهل هزار اکوی پرتغالی به دولت ایران بپردازند. امام قلی خان که نسبت به حسن نیت آنها بدگمان بود، درخواست صلح را رد کرد. پرتغالی ها ناگزیر به دامان انگلیسی ها متوسل شدند و تعهد کردند که هرگونه خسارتی که پیش از آن به شرکت هند شرقی رسانده اند جبران نمایند، اما انگلیسی ها هم بنابه ملاحظاتی، درخواست صلح را رد کردند.

۵. روز هجدهم جمادی الاول ایرانیان بخش دیگری از دیوار قلعه را با باروت ویران ساختند و سوراخی به داخل حصار قلعه باز کردند. پرتغالی ها علیرغم کمی آب و آذوقه و بروز امراض گوناگون مقاومت کردند و مانع ورود سپاهیان ایران به داخل قلعه شدند.

۶. روز دوم جمادی الثانی نیروهای ایرانی بر عده ای از اعراب که با یک کشتی به یاری پرتغالی ها آمده بودند، حمله بردند و هشتاد تن از آنها را گردن زدند.

۷. پرتغالی ها که از کمی آذوقه و آب و بیماریهای مختلف، روحیه و قوای خود را از دست داده و شکست های پیاپی تحمل کرده بودند، ناگزیر روز نهم جمادی الثانی همان سال حاضر به تسلیم شدند، با این شرط که جانشان در امان باشد و به مسقط يا هندوستان فرستاده شوند. این درخواست مورد موافقت قرار گرفت و سرانجام روز یازدهم آن ماه، قلعه را تسلیم نیروی ایرانی نمودند و پرچم دولت پرتغال که بیش از یک قرن بر فراز قلعه در اهتزاز بود، برای همیشه پایین کشیده شد.

عده سپاهیان ایرانی در جنگ هرمز بین چهل تا پنجاه هزار نوشته اند که از این عده بیش از هزار نفر کشته و یا مجروح گردیدند. از سپاهیان پرتغالی عده زیادی در اثر بیماری تلف شدند. مدافعان مسلمان قلعه اعم از ایرانی و عرب تسلیم سردار سپاه ایران شدند. پس از این حوادث پرتغالی ها کلیه منافع خود در خلیج فارس را به دولت ایران واگذار کردند و فقط به این امر راضی شدند که در بحرین به صید مروارید بپردازند و در بندر کنگ تجارتخانه و قلعه ای برپا دارند.

در کتاب دریانوردی ایرانیان آمده است که در جنگ ایرانیان با پرتغالی ها قريب سه هزار نفر پرتغالی به اسارت در آمدند که جملگی به هندوستان فرستاده شدند. اسرای عرب و ایرانی را غالبا به جرم خیانت به میهن به دستور امام قلی خان کشتند و سرهای آن ها را برای عبرت دیگران به بندرعباس فرستادند.

بنا به نوشته آرنولد ویلسن در کتاب خلیج فارس وقتی پرتغالی ها در مقابل هجوم قوای ایرانی به داخل قلعه رانده و پناهنده شدند. خطر شکست را کاملا احساس کردند و ناگزیر از انگلیسی ها خواستند که بین آن ها و ایرانی ها واسطه شوند و گفتند حال که ما مجبور به تسلیم هستیم، چه بهتر که تسلیم شما (مسیحی ها) شویم تا مسلمان ها بر همین اساس سرانجام خود را تسلیم انگلیسی ها نمودند و درخواست کردند که آن ها را به مسقط یا هندوستان بفرستند.

با فتح هرمز پرتغالی ها مستحکم ترین پناه گاه خود در خلیج فارس از دست دادند و هم زمان، سلسله قديم امرای هر موز که از چند قرن قبل در هر موز قدیم (میناب) و هرموز (جزیره هرمز) و سواحل مغستان و عمان مستقلا یا تحت فرمان امرای ایرانی و اخيرا تحت حکم پادشاهان پرتغال و اسپانیا امارت کردند در تاریخ ۱۰۳۱ ه ق بر افتاد.

در جنگ هرمز عده قشون ایران را متفاوت ذکر کرده اند، اما کاپیتان الكساندر هاميلتون تعداد آن ها را چهل یا پنجاه هزار نفر ذکر نموده است. اسلحه ایرانی ها تفنگ های کوچک و تیر و کمان و شمشیر بود و عده ای از سران قشون ایران زره و جوشن پوشیده بودند. در این جنگ یکی از بزرگ ترین کشتی پرتغالی ها به نام «سان پدرو» آتش زده شد. این . کشتی چنان که قبلا اشاره شد کشتی فرماندهی نیروی پرتغالی ها بود.