معرفی بیمارستان امام رضا(ع) مشهد

معرفی بیمارستان امام رضا(ع) مشهد

در دوران پهلوی اول و دوم، با رواج یافتن باستان گرایی و احداث بناهای عمومی و صنعتی در ایران، نمونه های قابل توجهی در مشهد ساخته شد مانند بیمارستان امام رضا(ع). مجموعه ساختمان های زیبای بیمارستان امام رضا(ع) در فاصله میدان شهدا و میدان امام رضا(ع) گسترش یافته اند.

بخش های اولیه بیمارستان در سال ۱۳۰۷ در زمان نیابت تولیت محمدولی خان اسدی پایه ریزی شد و در سال ۱۳۱۳ رضاشاه که برای افتتاح آرامگاه فردوسی به خراسان آمد، دستور بهره برداری از بیمارستان شاهرضا را تحت نظارت آستان قدس رضوی صادر کرد. طبق مطالب مندرج در اسناد سازمان میراث فرهنگی و گردشگری، مقصود از نام شاه رضا، حضرت امام رضا (ع) بوده که کارگزاران آستان قدس رضوی آن را به عنوان نام بیمارستان انتخاب کرده بودند.

سایت این بیمارستان، در زمان احداث خارج از شهر مشهد و در محلی به نام مزرعه الندشت که ارتفاع بیش تر و هوای بهتری نسبت به شهر مشهد داشته است، انتخاب شد که به تدریج با قرار گرفتن در مسیر توسعه شهر در زمان پهلوی دوم و ایجاد خیابان های جدید و اصلی در بافت پر رفت و آمد شهر جای گرفته است. ساختمان های اولیه که پنج ساختمان ثبت شده در اداره میراث فرهنگی و گردشگری کشور هستند توسط مهندسان آلمانی طراحی شده و توسط مهندس طاهرزاده بهزاد و مهندس باسمی ساخته شده اند. این پنج ساختمان عبارت اند از ساختمان مدیریت، ساختمان حسابداری و اداری، ساختمان آزمایشگاه، ساختمان اصلی شامل بخش های جراحی و سوانح و سردر ورودی بیمارستان. لازم به ذکر است که ساختمان های دیگری نیز به این مجموعه و در میان قسمت های قبلی در طول سال های بعد اضافه شده است.

احداث این بیمارستان در زمینی به مساحت 28 / 5 هکتار و زیر بنای ۲۵۰۰ متر مربع در سال ۱۳۰۷ آغاز شده. این مجموعه تقریبا از سال ۱۳۱۳ تحت نام مریض خانه شاهرضا شروع به فعالیت کرد. در آغاز دارای صد تخت و بخش های داخلی، جراحی، چشم پزشکی، کودکان، عفونی زایشگاه، درمانگاه، آزمایشگاه، رادیولوژی، دندانپزشکی و تشریح حيوانات و قسمت های وابسته بود. در سال ۱۳۲۴ ساختمان گوش و حلق و بینی دایر و تا سال های ۱۳۲۷ و ۱۳۲۸ تعداد تخت ها به ۲۵۰ تخت رسید. امروز تعداد تخت ها به ۸۵۶ رسیده است.

ساختمان اصلی

مهم ترین و زیباترین قسمت این مجموعه ساختمان بزرگی است به طول ۱۰۰ متر و عرض هایی متغیر در حدود ۶ تا ۳۵۴ متر که مساحت آن در حدود ۴۰۰۰ متر مربع است.

در نگاه اول این ساختمان با نمایش ردیف ستون های فیروزه ای رنگ خود، هویت باستان گرایانه اش را نشان می دهد. اما با نزدیک تر شدن جلوه های زیبایی از معماری اسلامی نیز در دل این کلیت تخت جمشیدی نمود پیدا می کند.

ستون های اسلامی در لابه لای ستون های هخامنشی و طاق های جناغی در بالای پنجره ها و کاشی کاری های متنوع بر بالای آن نمونه هایی از این هنر هستند.

ورودی اصلی بنا در وسط است که به دو راهرو در دو طرف متصل می شود. هر کدام از این راهروها به بخش خاصی تعلق دارد که ورودی کوچک تری در وسط، آن را به دو قسمت تقسیم می کند. علاوه بر این سه ورودی اصلی، دسترسی های کوتاه تری هم از بعضی فضاها به باغ بیمارستان وجود دارد. در صورت ورود از دو ورودی طرفین، ابتدا اتاق های غربال گری بیماران مشاهده می شود که پس از تشخیص بیماری، بیمار از این قسمت به بخش مربوطه و یا اتاق های عمل که روبه روی این دو اتاق هستند منتقل می شود.

هر کدام از اتاق های اصلی بیمارستان گنجایش ۱۰ تخت بیمارستانی را دارند و اتاق های کوچک تری هم در چند راهروی فرعی که از بدنه اصلی منشعب می شود وجود دارند که برای اقامت بیماران خصوصی طراحی شده است. هم اکنون بعضی از این اتاق ها کاربری های دیگری مانند اتاق اساتید و پزشکان دارند.

تمام ساختمان های مذکور از آجر و ملات سیمان ساخته شده و سقف آن ها نیز شیروانی چوبی با پوشش ورقه های فلزی است.

بعضی از قسمت های ساختمان اصلی و ساختمان آزمایشگاه دارای زیر زمین است که دسترسی به آنها از رامپ هایی است که عرض ساختمان را قطع می کنند. ارتفاع اتاق ها و سالن های آن بلند بوده و در حدود ۴ متر است. این ساختمان راه پله های سنگی متعددی دارد و در دو طرف آنها نرده های سیمانی ساخته شده است. نمای خارجی در قسمت بالای ساختمان و جلوی شیروانی ها با استفاده از دیوار چینی و تلفیق با ستون های تزیینی و کاشی کاری بسیار ظریفی در لبه بالایی آن نمای جالب توجه و هماهنگی با سایر بخش های بنا ایجاد می کند.

در بالای هر پنجره، قابی مستطیلی وجود دارد که مزین به کاشی کاری و یا گچ بری های نفیسی است که با حاشیه پنجره هماهنگ شده است. نکته جالب توجه این که تنوع این نقوش به بیش از ده طرح می رسد. علاوه بر وجود پایداری قابل تحسین از یک بنای قدیمی حدود ۷۰ ساله، مهم ترین نکته جالب توجه ارائه نمونه ای از تلفیق موزون و زیبای نمادهای ایرانی و اسلامی با مصالح سنتی و مدرن و کاربری امروزی است. به کارگیری این نمادها از نظر روان شناسی بر روحیه کارکنان، بیماران و دیگران مؤثر است؛ به طوری که تناسب و تنوع نقوش به کار رفته باعث آرامش و تقویت روان و روحیه بیماران می شود. از این نظر ساختمان های فوق نمونه های کاملی از تلفیق معماری با اصول روان شناسی به شمار می رود.