معماری بندر انزلی در دوره پهلوی

معماری بندر انزلی در دوره پهلوی

معماری شهر بندر انزلی همواره دستخوش تحولات بزرگی بوده است. پس از سال ها ثبات و انسجام، در زمینه معماری، در دوره حکومت پهلوی و به دلیل سلطه و داد و ستد کشورهای اروپایی نظیر روسیه و انگلیس و تا حدی آلمان بر ایران، کشور در ابعاد مختلف تحت تأثير نفوذ (فرهنگ، علوم و فلسفه) غرب قرار گرفت. دوره پهلوی آغاز ارتباط با غرب و ایجاد نهادهای اجتماعی و علمی و آغاز تمدنی به ظاهر جدید بود. رشد سریع صنعت باعث شکل گیری عناصر جدیدی در معماری گردید که سبب تغییر چهره مراکز شهری شد. در این زمان به لحاظ تحولات مهمی که در زمینه مصالح ساختمانی جدید نظير بتن و آهن و ... به وجود آمد. معماری جدیدی منطبق با این مصالح شکل گرفت که متأثر از معماری غرب بود. به دلیل نزدیکی مناطق شمالی کشور با روسیه سبک معماری قفقاز و آذربایجان در شمال کشور ایران رونق یافت. معماری این دوره با هدف ایجاد میادین عمومی در شهرها ایجاد شد. به عنوان نمونه می توان از شهرهای رشت و بندر انزلی نام برد که دارای میدان و خیابان های جدیدی در این دوره و براساس این نوع نگرش هستند.

سیمای کالبدی شهرهای معاصر شمال ایران متأثر از میادینی بوده اند که سبک های خاص معماری دوره پهلوی را به نمایش می گذاشته است. مثلا استفاده از یک خط آسمان (در مورد ارتفاع ساختمان ها)، هم ردیف شدن عناصر نما مانند پنجره ها و تراس ها و ... در سطوح مختلف و بسیاری از عوامل دیگر که در ساختمان های این دوره به چشم می آیند.

شروع معماری معاصر در انزلی را می توان از حدود سال ۱۳۰۰ به بعد دانست. این زمان است که در اثر تحولات سیاسی و اجتماعی جریان زندگی اجتماعی و اقتصادی ایران تغییر کرد، سیمای شهرهای ایران متحول شد و بناهای لازم برای زندگی جدید مانند ادارات، کارخانه ها، بانک ها، ایستگاه های راه آهن، دانشگاه و غیره و هم چنین واحدها و مجموعه های مسکونی جدید در شهرها به وجود آمدند.

طراحان این بناها بر خلاف بناهای پیشین که معماران سنتی طراحی کرده اند در ابتدا غیر ایرانی بودند و به تدریج ایرانی هایی که در مدارس معماری خارج از کشور ایران تحصیل کرده بودند و به دنبال آن فارغ التحصیلان اولین مدرسه معماری در ایران در حدود سال ۱۳۲۰ نیز به آنها اضافه شدند. از همان ابتدا و از طراحی اولین آثار در معماری ایران دو جریان موازی هم پدید آمد یک جریان که هیچ گونه توجهی به میراث فرهنگی گذشته کشور ایران نداشت و جریان های معماری معاصر جهان را با یک دوره تأخیر و به صورتی غير ماهرانه تقليد می کرد و جریان دیگری که کوشش داشت هر چند سطحی اما رابطه خود را با معماری گذشته کشور ایران باقی نگاه دارد. البته هر دوی این جریان ها که تا به امروز در ایران ادامه دارند موفقیت چندانی به دست نیاورده اند.

آن بخش از معماری که دنباله روی جریان های معماری معاصر جهان بودند به علت عدم ارتباطی که با آن داشتند و با توجه به تأخیری که در انتقال مبانی و اصول این معماری به ایران صورت می گرفت و بالاخره به علت عدم تسلط بر این اصول و بد فهمی آن صرفا به تقلید ناشیانه جریان های معماری معاصر جهان پرداختند و جریان دیگری که معماری گذشته ایران و پیوند با آن را مطرح می کرد نیز عمدتا به تقلید سطحی و ساده لوحانه و در مواردی زننده از معماری گذشته کشور ایران بسنده کرد. به طور کلی معماری ایران را در دوران معاصر می توان به چند دوره تقسیم کرد:

آثار مهم معماری در دوره اول (سال های ۱۳۰۰ تا ۱۳۲۰) که پهلوی اول بر ایران حاکم بود عمدتا توسط حکومت ایجاد شدند. توجه به معماری گذشته به صورت تکرار سطحی و ظاهری بناهای معماری ایران به خصوص در دوره های قبل از اسلام در ایران یعنی هخامنشی و ساسانی ظاهر می شد و این امر از خود بزرگ بینی حکومت ایران در آن زمان ناشی می شد که خود را وارث امپراتوری های با عظمت گذشته می دانست. بدین ترتیب ساختمان های دولتی و بناهای عمومی که نمود تحکیم قدرت مرکزی و دولت بود بیش تر در فضاها و میادینی جای گرفتند که از ویژگی های فضای شهری نئوکلاسیک بهره داشتند.