بررسی تغییرات اخیر ساختمان سازی در ترکیه

بررسی تغییرات اخیر ساختمان سازی در ترکیه

در طول زمان حیات بر روی کره زمین، انگیزه ساخت و ساز به عوامل مختلفی بستگی داشته است و همیشه معماران در تلاش بوده اند با تشخیص عوامل تاثیرگذار بر طراحی، به شرایط و نیازهای زمان خود پاسخ های جامعی بدهند. در این نوشته هدف آن است تا شرایط اجتماعی و سیاسی کشور ترکیه در سال های ۱۹۲۰ که موج ملی گرایی در معماری آغاز شد تا سال های ۱۹۵۰ که جنبش های ملی گرا در معماری مدون شد، بررسی شود.

از شروع قرن بیستم در ساخت و سازهای کشور ترکیه همچون برخی کشورهای دیگر همسایه و با توجه به تغییرات بنیادین در چارچوب های سیاسی و اجتماعی منطقه مذکور، در پی اتفاقات اخیر و وقوع جنبش های داخلی و انقلاب های خارجی در چند دوره گرایش های ساختمان سازی گوناگونی را پشت سر گذاشته است. با تغییر حکومت امپراطوری عثمانی پس از سال ها حکم رانی که خود دارای جوامع سنتی و مذهبی متفاوتی بود، به یک دولت ملی جمهوری خواه و به طور کلی یک تبدیل رادیکال به حساب می آید. در این تغییرات فرهنگی و سیاسی و وقوع جنبش های سیاسی و اجتماعی و در پی آن روی کار آمدن گرایش های معماری در کشور ترکیه دور از انتظار نبود. بعضی نمایندگان معماری ترک نظیر عفیف باتور در کتاب خود یعنی تاریخ مختصر معماری قرن بیستم ترکیه اتفاقات معماری تاریخ معاصر کشور ترکیه را در شش دوره کلی معرفی می کند:

١. سال های اول، دوره گذار ۱۹۲۳ تا ۱۹۲۸

٢. دوره مدرنیست ها ۱۹۲۹ تا ۱۹۳۸

۳. سال های جنگ ۱۹۳۸ تا ۱۹۵۰

۴. دوره پس از جنگ ۱۹۵۰ تا ۱۹۶۰

۵. جست و جو برای روش های نوین ۱۹۶۰ تا ۱۹۸۰

۶. گسستگی و شیوه های نوین ۱۹۸۰ تا ۲۰۰۰

در تشریح جریان های فکری سه دوره اول عفیف باتور ویژگی های زیر را بیان می کند که نقش نور در معماری هر دوره مورد بررسی قرار خواهد گرفت.

سال های اول، دوره گذار

اولین سال ها، به طور طبیعی با ترمیم خرابی ها و کار تثبیت مجدد پس از اولین جنگ جهانی که سال های بسیاری ادامه یافت و با شکست پایان داده شد و از طرفی سال هایی نیز به جنگ استقلال که تحت شرایط بسیار سخت به پیروزی رسید، گذشت. برنامه ساختمانی دهه ۲۰ به سرمایه گذاری های کاملا الزامی و کار کردی اولویت میداد. یکی از این اولویت ها ساخت آنکارا به عنوان شهر پایتختی جدید با مجموعه فضاهای اداری و حکومتی مورد نیاز بود. تقریبا همه این ساختمان ها ویژگی های طراحی و فرم سبک احیاگری عثمانی را داشتند که در آن دوره «ملی» نامیده می شدند و بعدها آن را به عنوان اولین جنبش ملی گرایی در ترکیه دانستند. تعدادی از نمونه های اصلی فعالیت های ساختمانی بین سال های ۱۹۲۳ تا ۱۹۲۸ در آنکارا به شرح زیر ثبت شده است:

١. مجلس بزرگ ملی، اثر ودات بیگ، آنکارا، ۱۹۲۴.

۲. مدارس لطیف و غزلی، اثر موكبیل کمال بیگه، آنکارا ۱۹۲۴.

3. انجمن اخوت ترک، اثر عاریف حکمت بیگ، آنکارا ۱۹۲۴ تا ۱۹۳۰.

۴. انستیتو آموزش غزی، اثر کمال الدین بیگ، آنکارا، ۱۹۲۶.

۵. مدیریت کل انحصارات، اثر جی. مونگری، آنکارا ، ۱۹۲۸.

۶. موزه مردم شناسی، اثر عاریف حکمت بیگ، آنکارا، ۱۹۲۸.

۷. آی. اس. بانک، اثر جی. مونگری، آنکارا، ۱۹۲۹.

۸. بلوک های ساختمانی فونداسیون ، اثر کمال الدین بیگ، آنکارا، ۱۹۲۸

همان طور که اشاره شد آغاز معماری سال های اولیه یا دوره گذار با ویژگی های معماری عثمانی در نمای ساختمان ها همراه بود. بنابراین کاربرد پنجره ها و نورگیرها با قوس های تیز و ابعاد متداول همراه بود. پلان ها، طراحی کلی محوری و متقارن همسو با نئوکلاسیسم اروپایی بودند. خطوط و فرم های مشتق از معماری سلجوقی، عثمانی و اسلامی در عناصری مثل ستون ها، سرستون ها، طاق ها، درها، پنجره ها و غیره و در طراحی دکوراسیون و تزیینات نماها وجود داشتند.

دوره مدرنیست ها ۱۹۲۹ تا ۱۹۳۸

دوره گذار زیاد دوام نیاورد و از سال های ۱۹۲۷ این شرایط تغییر کرد و با توجه به رخدادهای سیاسی، تلاش ها در جهت برپا سازی ساختار یک دولت ملی و نهادهای جمهوری صورت پذیرفت، به طوری که هدف در این شعار خلاصه می شد: « رسیدن به سطح تمدن معاصر».

معماری عصر جمهوری در حوزه فعالیت هایش برای شکل دهی ایده ها، کاربردها و سازمان های ویژه به عنوان بخشی از این نهادینه سازی در تعقیب این هدف ادامه یافت. یک فرایند ساختمان سازی که در آن معماران با تعهد و اشتیاق زیاد شرکت می کردند. سال های بین ۱۹۳۰ تا ۱۹۴۰ نشان دهنده شکل گیری معماری جمهوری است. در این دوره است که فرم های آن ایجاد شده و فعالیت ها و کارکرد هایش تعیین شدند. اگر دهه ۲۰ مشخصه اش اغتشاشات و تغییر و تحولات با برچیده شدن ساختار سیاسی عثمانی و رویکرد اصرات جمهوری بود، مشخصه دهه ۳۰ تبلور ایدئولوژی کمالیستی و تحکیم دولت جدید ترکیه بود.