قم

دریاچه نمک حوض سلطان قم

قم شهرستانی کوچک و کویری است و پس از مشهد به عنوان دومین مقصد گردشگری مذهبی ایران شناخته می شود. این شهر کوچک و مذهبی، علاوه بر حرم حضرت معصومه (س) که خواهر حضرت رضا (ع) بوده و سالانه زائران زیادی برای زیارت آن حضرت به قم سفر می کنند، جاذبه های گردشگری دیگری نیز دارد. قم شهری قدیمی است و از این رو آثار تاریخی زیادی در آن یافت می شود. خانه های تاریخی، مساجد قدیمی و مدرسه های کهن، همگی برخی از اماکن و عمارت های تاریخی قم محسوب می شوند.

اما از آن جایی که قم شهری کویری است، از جاذبه های طبیعی نیز برخوردار است. یکی از این جاذبه های طبیعی که به شهرهای کویری مربوط است، دریاچه نمک است. دریاچه نمک حوض سلطان قم در 35 کیلومتری شمال این شهر و 85 کیلومتری جنوب پایتخت ایران، یعنی تهران واقع شده است. در واقع اگر شما در بزرگراه تهران قم در حال تردد باشید، این دریاچه را در حاشیه ی بزرگراه مشاهده خواهید کرد. این دریاچه نمک علاوه بر حوض سلطان به نام های دیگری چون دریاچه ساوه قم و دریاچه شاهی نیز شهرت دارد. وسعت این دریاچه به 240 کیلومتر مربع می رسد و لایه های نمک آن تا عمق 42 متری زمین نفوذ کرده است. البته لازم به ذکر است که این دریاچه را نباید با دریاچه نمک معروف و اصلی قم یکی کنید. چرا که دریاچه نمک معروف قم در جنوب شرقی این شهر واقع شده و وسعت بسیار بیشتری نیز دارد.

سطح این دریاچه آن قدر صاف و صیقلی است که مانند آیینه عمل می کند و میتواند بازتابی از آسمان را در زمین به نمایش بگذارد. از این رو این دریاچه به بزرگ ترین آیینه ی طبیعی ایران نیز شهرت دارد و شما می توانید تصاویر خارق العاده ای را در آن منطقه ثبت کنید.

دریاچه نمک حوض سلطان شامل دو چاله ی جدا از هم نیز می شود که به وسیله ی رود باریکی به هم متصل شده اند. نام این دو چاله حوض باختری یا حوض سلطان و حوض خاوری یا حوض مره است. به طور کلی دریاچه از بخش های کفه نمکی که بخش اصلی دریاچه است، حاشیه که باتلاقی است، محدوده ی اکولوژیک و محدوده ی دشتی تشکیل شده است. در مرکز دریاچه نیز میزان شوری بسیار بیشتر از کناره های آن است.

شاید برای شما جالب باشد که بدانید این دریاچه به علت شوری بیش از حد خود امکان زندگی بسیاری از باکتری ها و موجودات تک سلولی را فراهم کرده است، به همین دلیل است که دریاچه نمک حوض سلطان قم علاوه بر زیبایی های طبیعی و اهمیت جغرافیایی و زمین شناسی، از لحاظ زیستی نیز اهمیت بالایی دارد. در رسوبات این دریاچه علاوه بر نمک، گچ، مارن و رس نیز یافت می شود. و همان طور که گفته شد باکتری های نمک دوست بیشماری نیز در آن وجود دارد. مطالعات دانشمندان و کارشناسان ژنتیک نشان می دهد که ممکن است در میان این باکتری ها، آنزیم ها و آنتی بیوتیک ها و دیگر فرآورده های ارزشمند میکروبی نیز وجود داشته باشد.

اگر شما نیز علاقه دارید که از این مکان زیبا و جاذبه ی طبیعی و منحصر به فرد شهر قم دیدن کنید، می توانید در اوایل فصل بهار و اواسط فصل پاییز به این شهر سفر کنید. چرا که این فصول بهترین زمان سفر به این دریاچه هستند. معمولا در فصل های تابستان و زمستان یا سرمای شدید و یا آفتاب سوزان در انتظار شما خواهد بود و این موضوع می تواند در یک دریاچه ی کویری بسیار آزار دهنده باشد. البته ذکر این نکته نیز ضروری است که معمولا در فصل زمستان به علت وجود رشته کوه البرز در شمال دریاچه و پر آب شدن این دریاچه، سطح نمکی آن قابل مشاهده نیست. در واقع اگر شما در فصل زمستان به این دریاچه سفر کنید قادر به دیدن سطح صیقلی و نمکی کف دریاچه نخواهید بود.

سفر به این دریاچه ی زیبا می تواند برای شما بسیار دیدنی باشد و تجربه ی متفاوتی را برای شما و همراهانتان رقم بزند. اگر شما به عکاسی نیز علاقه داشته باشید و یا عکاس حرفه ای باشید، می توانید تصاویر فوق العاده ای را از این جاذبه ی طبیعی ثبت کنید.

خانه های تاریخی در قم

قم یکی از شهرهای مذهبی ایران است که به عنوان یکی از قطب های گردشگری مذهبی نیز شناخته می شود. این شهرستان کوچک محل دفن بانو حضرت معصومه (س) است و سالانه زائران زیادی برای زیارت ضریح مطهر این بانو به قم سفر می کنند. علاوه بر این ها قم شهری تاریخی و کهن نیز محسوب می شود که در آن عمارات و بناهای تاریخی زیادی یافت می شود. از جمله ی این بناهای تاریخی می توان به مساجد مختلف، مدرسه های قدیمی، کاروانسراها و خانه های تاریخی اشاره کرد. در این مقاله قصد داریم تا با برخی از خانه های تاریخی قم آشنا شویم. اگر شما نیز به تاریخ و معماری علاقه دارید در این مقاله با ما باشید.

خانه ی تاریخی طباطبایی، خانه ی تاریخی یزدان پناه و خانه ی حاج علی خان زند برخی از خانه های تاریخی قم هستند که شما در سفر به قم می توانید از آن ها دیدن کنید. بر طبق نظر کارشناسان باستان شناسی، قدمت خانه ی حاج علی خان زند به اواخر دوره ی قاجار می رسد و ساخت آن مربوط به 130 سال پیش است. این خانه در محله ی چهارمردان که در مرکز قم است، واقع شده است و در سال 1379 نیز به ثبت ملی رسیده است. خانه ی حاج علی خان زند از سه بخش تشکیل شده است که عبارت است از بخش شاه نشین تابستانی، بخش شاه نشین زمستانی و بخش خدمتکاران. بخش شاه نشین تابستانی دارای بادگیر است تا در تابستان خانه خنک باشد و بخش شاه نشین زمستانی نیز بزرگ ترین بخش عمارت محسوب می شود. این بنا هم اکنون در اداره ی میراث فرهنگی قرار دارد و از معماری بسیار زیبایی برخوردار است.

خانه ی یزدان پناه یکی دیگر از خانه های تاریخی قم است که قدمت آن نیز به اواخر حکومت قاجار و اوایل پهلوی می رسد. وسعت خانه ی تاریخی یزدان پناه به بیش از هزار متر می رسد و در محله ای به نام باجک که از محله های قدیمی قم است واقع شده است. این خانه ی تاریخی هم اکنون به عنوان موزه ی صنایع دستی فعالیت می کند و آثار هنری و صنایع دستی قم در آن نگهداری می شود. از طرفی این عمارت به یک کافه رستوران نیز تبدیل شده است که به پذیرایی از مهمانان با غذاهای سنتی و در فضای سنتی مشغول است. به همین دلیل بسیاری از مردم خود قم و گردشگران برای بازدید از این مکان و سرو غذا به آن رفته و لحظات زیبایی را برای خود و خانواده خلق می کنند. قطعا لذت سرو غذاهای سنتی و اصیل ایرانی در عمارتی تاریخی با فضای زیبا بسیار زیاد خواهد بود.

در این عمارت آب انبارهایی که به وسیله ی آب قنات ها پر می شود و بادگیرهایی که برای خنک کردن بنا استفاده می شود قرار دارد و اتاق ها و تالارهای مختلفی نیز در آن تعبیه شده است. معماری این بنا به قدری زیبا است که می تواند به راحتی نشان دهنده ی هنر کار معماران ایرانی در صده های گذشته باشد.

کاروانسرای دیر گچین قم

یکی از آثار تاریخی قم کاروانسرای دیر گچین است که به علت قدمت زیادی که دارد جز ارزشمندترین آثار تاریخی ایران نیز محسوب می شود. قدمت این کاروانسرا در حدود 1570 سال می باشد و به همین دلیل است که به عنوان مادر کاروانسراهای ایران شناخته می شود.

همان طور که گفته شد، این کاروانسرا در قم واقع شده است. شهری مذهبی که علاوه بر این که دومین مقصد گردشگری مذهبی ایران است، بسیار تاریخی و کهن نیز هست و اماکن تاریخی بسیاری در  آن یافت می شود. این کاروانسرا در مرکز پارک ملی کویر، مسیر قدیم جاده ی قم به ورامین واقع شده است. در واقع کاروانسرای دیر گچین قم در 80 کیلومتری از مرکز شهر قم می باشد.

همان طور که در ابتدا ذکر شد، پیشینه ی این بنای تاریخی بسیار زیاد است و به دوره ی اردشیر ساسانی می رسد. معمولا در زمان های قدیم کاروانسراها از پر رفت و آمدترین و پر رونق ترین عمارت ها بوده اند و کاروانیان در آن ها استقرار می بافتند. این کاروانسراها در مسیرهای پر رفت و آمد و شاهراهای ارتباطی ساخته می شدند تا کاروانیان بتوانند در مسیر خود به طور موقت در آن ها اسکان پیدا کنند. بیشترین کاروانسراها در دوره های ساسانیان، سلجوقیان و صفویه ساخته شده است که به قرن های 3 تا 17 میلادی مربوط هستند. کاروانسرای دیر گچین قم نیز در دوره ی ساسانیان ساخته شده و در دوره های حکومت سلجوقیان با رونق زیادی روبه رو شده است. به این کاروانسرا در دوره ی قاجار نیز بخش هایی اضافه شده و تکمیل شده است.

کاروانسرای دیر گچین قم نیز از وسعت زیادی برخوردار بوده است و مساحت آن در حدود 12 هکتار است. در داخل این کاروانسرا علاوه بر اتاق هایی برای اقامت افراد، بخش های مختلف دیگری شامل برج ها، مسجد، حیاط خلوت، آسیاب سنگی، حمام، ورودی، هشتی، ایوان، حجره، شترخوان، مغازه های خرید و فروش و... بنا شده است.

اهمیت و رونق کاروانسرای دیر گچین قم در دوره ی سلجوقی به قدری افزایش یافت که در اطراف آن کاروانسراهای دیگری مانند قلعه ی سنگی محدآباد کاج و قلعه گلی ساخته شد. علاوه بر این قلعه ی های سنگی، در اطراف این کاروانسرا آتشکده، کوره ی آجرپزی، آب انبار و قبرستان نیز وجود دارد.

به طور کلی کاروانسرای دیر گچین قم از 36 اتاق تشکیل شده است که به شکل مربعی بوده و تنها یک درب ورودی دارند. در بخش شمال شرقی کاروانسرا نیز اتاقی وجود دارد که از بقیه ی اتاق ها بزرگ تر است و شاه نشین نام دارد. این اتاق محلی برای استراحت مهمان های ویژه و افراد خاص در نظر گرفته شده است. معماری به کار رفته در ساخت این اتاق ها، ایوان، سقف ها، آب انبار و مسجد و محراب آن به قدری زیبا و چشم نواز است که در نظر اول می تواند توجه هر فردی را به خود جلب کند. این معماری زیبا نشان از هنر هنرمندان و استادکاران ایرانی در سال های پیش و تاریخ و تمدن قوی ایرانیان دارد که توانسته اند در هزاران سال پیش چنین بنایی را طراحی کرده و بسازند. بنابراین حفاظت از چنین بناهایی یکی از مهم ترین کارها است و باید در نگهداری از آن ها نهایت دقت به عمل آید. اما در مورد کاروانسرای دیر گچین قم این اتفاق نیفتاده است و متاسفانه این کاروانسرا مدتی محل استقرار حیوانات وحشی مانند شترها و حیوانات عشایر بوده است. این موضوع آسیب هایی را نیز به عمارت وارد کرده است. اما در نهایت این کاروانسرا به عنوان یک بنای تاریخی ارزشمند در مهر ماه سال 1382 به ثبت ملی رسید و پس از آن محافظت های بیشتری از آن می شود و بازسازی هایی نیز در بنای آن صورت گرفته است.

بازار قدیمی قم

قم یکی از شهرهای قدیمی و کهن ایران است که به عنوان دومین مقصد گردشگری مذهبی ایران نیز شناخته می شود. این شهر در گذشته در مسیر راه ابریشم قرار داشته است و به همیت دلیل از اهمیت ارتباطی زیادی برخوردار بوده است. هم اکنون نیز قم به نوعی شاهراه ارتباطی ایران است و به نوعی از جهت حمل و نقل رابط بین شهرهای شمالی کشور با شهرهای جنوبی است.

همان طور که گفته شد، این شهر کویری، بسیار قدیمی و تاریخی نیز هست و آثار تاریخی و عمارت های قدیمی بسیاری را در خود جای داده است. یکی از جاذبه های گردشگری و تاریخی قم نیز بازار بزرگ آن محسوب می شود. این بازار بر طبق اسناد تاریخی قدمتی در حدود چهارصد سال دارد و در مرکز شهر واقع شده است. بازار قدیمی قم از سراهایی تشکیل شده است که بدون سقف هستند و به نوعی کاروانسراهای درون شهری محسوب می شوند. خود راسته ی بازار نیز از سقفی گنبدی برخوردار است. در زمان ناصرالدین شاه این بازار گسترش یافته است و بازار نو به آن افزوده شده است. طول بازار نو در حدود یک کیلومتر است و در آن بنایی ارزشمند به نام تیمچه ی بزرگ بازار نو قرار دارد. این تیمچه توسط استاد بزرگ معماری، استاد حسن قمی یا معمارباشی ساخته شده است و گفته می شود که دستور ساخت آن را حاج سید محمود طباطبایی که از تجار بزرگ قم بوده است، صادر کرده است.

این تیمچه برای فروش فرش ساخته شده است و هم اکنون نیز در آن فرش فروش های سرشناسی حجره دارند. کار بافندگی فرش و فروش آن به قدری در قم رونق دارد و به صورت حرفه ای انجام می شود که قم، پایتخت فرش ابریشمی ایران و به طور کلی جهان محسوب می شود و هر ساله صادرات زیادی را در زمینه ی فرش دارد.

تیمچه ی بازار قم علاوه بر این که از نظر فروش و تجارت فرش اهمیت دارد، از نظر معماری خاصش نیز مورد توجه است. طاق این تیمچه دهانه ای 16 متری با ارتفاع 15 متر دارد و یکی از شاهکارهای معماری محسوب می شود. تیمچه شامل 20 حجره در طبقه ی پایین خود و 12 غرفه در طبقه ی بالا است. حجره به اتاق هایی گفته می شود که محل کسب و کار و تجارت هستند. در تیمچه ی قم نیز این حجره ها محلی برای فروش فرش های دست بافت می باشند.

سقف تیمچه به عنوان بزرگ ترین سقف ضربی در سراسر ایران شناخته می شود و گچ بری های متعدد و مقرنس هایی را در خود جای داده است که از لحاظ هنر معماری بسیاری کم نظیر و زیبا است. گنبد تیمچه از نوع عرق چینی است و در سقف آن نیز روزنه هایی قرار دارد که روشنایی تیمچه را در طول روز تامین می کنند. معمولا عکس های بسیار زیبایی از سقف این تیمچه توسط عکاسان حرفه ای گرفته شده است و نور زیبایی که از سقف به داخل می تابد در این عکس ها به زیبایی مشخص است.

همان طور که گفته شد بازار قدیمی قم از لحاظ تاریخی به 400 سال پیش و به دوره ی صفویه می رسد. در دوره ی قاجار و دوره ی جکومت ناصرالدین شاه نیز این بازار گسترش یافته است و تیمچه نیز در آن ساخته شده است. در زمان پهلوی نیز بخش هایی به بازار نو افزوده شده است. اما در حدود پنجاه سال پیش تا کنون، رفته رفته به دلیل احداث خیابان های جدید، بخش هایی از بازار از بین رفت و هم اکنون تنها دو بخش بازار کهنه و بازار نو از کل بازار قدیمی قم باقی مانده است. هر یک از این بازارها نیز یک کیلومتر طول دارند.