معرفی بناهای عمومی باستانی قزوین

معرفی بناهای عمومی باستانی قزوین

آسیاهای آبی و بخاری قزوین

الف - آسیاهای آبی

۱- در دو سوی مسیر رودخانه ارنک بیرون باغات از طرف شهر به سوي بند سپه دار و جنوب غربی امامزاده با راجين دوازده آسیاب آبی دایر بوده است با فاصله حدود پانصد متر از یک دیگر با نام های آسیای اول و دوم تا دوازدهم.

۲- در مسیر رودخانه درج از شهر به طرف ده زوار (زویار) و نصر آباد، دوازده آسیاب و به روایتی چهارده آسیاب آبی وجود داشته است. اما امروزه از تمامی این دو دسته آسیاهای آبی اثری برجای نمانده است.

ب - آسیاهای بخاری

١- شادروان حاج سید ابو القاسم رضوی از تجار محترم شهر قزوین چند سال پس از آغاز مشروطه یک دستگاه آسیاب بخاری از کشور روسیه وارد کرد و بیرون دروازه راه کوشک کار گذاشت و آن دستگاه سال ها مشغول کار بود اما آرد آن را مرغوب نمی دانستند و خانه دارها بندرت مراجعه به آن جا داشتند. پس از درگذشت بانی و عدم توجه وراث آن آسیاب معیوب شد و از کار افتاد.

2- در سال ۱۳۱۳ شمسی آقایان حاج میرزا علی اکبر ابریشمی و یعقوب بخشنده با شرکت یک دیگر بیرون دروازه شیخ آباد در قطعه زمینی به مساحت پانزده هزار مترمربع بنای پنج اشکوبه ای برای کارخانه آرد ساختند که به نام «کارخانه آرد ابریشمی» یا کارخانه آرد کشور ایران نامیده شد. ماشین های آن از کشور آلمان و روسیه و غیره تهیه شده بود و موتوری با نیروی دویست و پنجاه اسب آن را به کار می انداخت و شبانه روز هفتاد تن گندم آرد می کرد و در چهارده نوع ریز و درشت و همچنین ورمیشل، ماکارونی می توانست تهیه کند و نیز دستگاه تراش سنگ برای خود کارخانه و کارخانه های دیگر داشت و برای نگه داری گندم چهارده انبار بزرگ ساخته بودند که گنجایش پنجاه هزار خروار گندم را داشت. آرد این کارخانه بسیار مرغوب بود. بعدها در کارخانه اختلال ایجاد شد و مالكين دیگری پیدا کرد و سپس از میان رفت.

جز این دو کارخانه آسیاهای بخاری دیگری نیز به شرح زیر دایر بوده است: آسیای بخاری آقای نجاتی، با موتوری به قوه بیست اسب. آسیای بخاری حسن یزدی، با موتوری به قوه اسب. آسیای بخاری صادق صابونی، با موتوری به قوه هجده اسب.

آسیای بخاری حاج مهدی معتمدی، با موتوری به قوه جمع پنجاه و پنج اسب (سی و بیست و پنج اسب).

آسیای بخاری جعفر پاکروان، با موتوری به قوه بیست و چهار اسب. آسیای بخاری اسماعیل بادصبائی، با موتوری به قوه شانزده اسب.

آسیای بخاری حاج احمد شانه تراش، با موتوری جمعا به قوه سی و سه اسب (پانزده و هیجده اسب). این موتورها در بیست و چهار ساعت بیست تا سی خروار گندم آرد می کردند.

باروهای قزوین

١- باروی دژ کهن یا حصار شاپوری یا حصار شهرستان یا حصار کوچک که تا قرون اولیه اسلامی برجا مانده بوده و دروازه ها داشته است از جمله باب المشبک و باب جنیدیان.

۲- باروی بزرگ که گرداگرد دژ کهن و مدينة موسی و مدينه مبارکه توسط هارون الرشید آغاز شده و در عهد معتز خلیفه به پایان رسیده و بارها قسمت های آن دست خوش ویرانی و سپس تعمیر گشته تا در حمله مغولان به کلی از میان رفته است. ظاهرا در دوران قاجاریه و خاصه در عهد ناصرالدین شاه مجددا شهر دارای بارو شده است که بنابر اظهار معمرین مطلع، قسمت جنوب و غرب آن را سعدالسلطنه با برج هایی از گل و خشت و قسمت غربی آن را مرحوم حاج رضا امینی بانی حسینیه امینی ها با آجر ساخته است، که همگی در اواخر عهد پهلوی دوم از میان رفته و اینک از آن همه چیزی برجای نمانده است.

چاپ خانه های قزوین

در سال ۱۳۲۸ هجری قمری مجاهدین از رشت چاپ خانه ای به قزوین آوردند. مطبعه ای به نام «مطبعه ملی» در ۱۲۸۴ شمسی تأسیس گردید که کارهای مطبوعاتی ادارات دولتی و روزنامه ها را انجام می داد و متصدی آن مرحوم آقا شیخ ابوالقاسم بود که سال ها زحمت این کا را بر عهده داشت.

در سال ۱۳۱۳ شمسی افرادی به مشارکت مطبعه مذکور را به مشارکت خریدند و با خریدن ماشین های تازه برای صحافی و کاغذ بری و تجدید حروف و لوازم نام آن را چاپ خانه اتحاد قزوین نهادند. محل این چاپ خانه متصل به آخرین قسمت ضلع غربی سردر عالی قاپو بود. که اکنون در اختیار خاندان مجابی است.

تیمچه های قزوین

تیمچه حاج محمد تقی - این تیمچه در بازار آهنگرها واقع شده و بانی آن حاج محمد تقی یزدی است. بازرگان نشین بود و اکنون بارفروشی است.

شاهین ساز: ترازوساز و سازنده وزنه های کوچک دقیق با سنگ های برنجی است، یا سازنده شاهین های فولادی برای ترازو و میزان.

تیمچه رضوی - در شمال خیابان رشت و سه اشکوبه ساخته شده و از بناهای حاج سیدابوالقاسم رضوی اصفهانی است. اکنون به محل چوب فروشی تبدیل شده است.

تیمچه سرباز – در شمال قیصریه واقع و دو طبقه است و در باختری آن به بازار بزازها باز می شود و در جنوبی آن به قیصریه و محل تجارت و کسب عده ای بازرگان و دکان دار و صنعت گر و خیاط و غیره است.

تیمچه سرپوشیده - در جنوب قیصریه واقع و روی آن پوشیده است. در شمالی آن به قیصریه باز می شود و در غربی آن به بازار بزارها پایین چهارسوق کوچک، سابقة بزازها و طاقه فروش ها در این تیمچه بودند. اکنون هم کم و بیش کسبه و بزاز در این تیمچه به داد و ستد مشغول اند.