معماری ستون ها در معبد کنگاور

معماری ستون ها در معبد کنگاور

وضع قرار گرفتن ستون ها روی اضلاع آن به صورت زیر است:

ستون ها در یک ردیف از منتهی الیه گوشه ی جنوب شرقی بر سطح دیوار شروع به ترتیب یازده ستون تا بالاترین پله سمت راست کشیده شده است. از گوشه ی جنوب غربی نیز به همان ترتیب تا بالاترین سمت چپ یازده ستون استوار شده است. هر یک از ستون ها از پایین به بالا یعنی یک مجموعه ستون بندی که عبارت از پایه ستون و تن ستون و سر ستون باشد در زمان استقرار ۳۵4 سانتی متر بلندی دارد. قطر پایه ستون ها ۱۸۰ و ۱۷۲ سانتی متر و قطر تن ستون ها برخی ۱۹۵ و بعضی ۱۶۰ سانتی متر است. فاصله بین دو ستون از محوری به محور دیگر ۷۵ سانتی متر است. معبد آناهیتا در کنگاور قبل از اینکه تحت نفوذ هنر یونانی و یا هلندی باشد از هنر هخامنشی مایه گرفته و متاثر شده است.

دیوار شرقی معبد آناهیتا با قطر ۱۸ متر از گوشه جنوب شرقی تا ۱۲۰ متر دارای یک متر ردیف ستون است که تعداد آن ها احتمالا بین ۲۰ تا ۲۶ ستون می باشد در حال حاضر ۱۹ ستون آن با حفاری بیرون آمده که همگی سالم و کامل (ته ستون - تن ستون - سر ستون) می باشند. دیوار شرقی پس از ۱۲۰ متر با زاویه ی ۹۰ درجه به طرف شرق و منحرف شده و پس از ۲۰ متر دوباره در جهت دیوار اصلی متوجه شمال می شود و باز پس از ۲۰ متر با زاویه ۹۰ درجه به سمت غربی یعنی دیوار اصلی می پیچد. این پیش روی وسیع دیوار سکو بزرگی را در بلندترین نقطه معبد به وجود آورده است.

چنان چه به طرح فلاندن توجه شود می بینیم که وی در این جبهه سه ردیف ۸ تایی ستون که مجموعا یک صد و چهل و چهار ستون می گردد ارائه داده و همچنین دیوار را در یک خط مستقيم رسم کرده است که صرفا تصوری بیش نیست. دیوار غربی که به موازات دیوار شرقی از شمال به جنوب کشیده شده یکی از سالم ترین قسمت های بنای معبد ناهید را تشکیل می دهد. دیوار حجاری شده در انتهای دکان ها و حیاط خانه هایی که هنوز خراب نشده اند گواه این ادعا می باشد. از دیوار شمالی به علت انجام نگرفتن حفاری فقط قسمت هایی که در کوچه ی واقع در شمال بنا است می توان بخش هایی را دید.

در پای دیوار شرقی بنای ناهید گورستانی صخره ای که به دوره ی پارتی تعلق دارد در حفاری سال 49 حفاری گردید. اموات در این قبر طوری خوابانده شده بودند که صورت آن ها رو به بنای معبد ناهید قرار داشت. با توجه به مقاله آقای سیف اله كمانبخش فرد در مجله ی باستان شناسی و هنر ایران، سه نوع مقبره در جبهه ی شرقی معبد تشخیص داده شده است:

نوع اول که ۲۰۰ سال پیش از میلاد تا آغاز میلادی است: این نوع قبور صخره ی طبیعی را به ابعاد ۶۰ × ۲۰۰ سانتی متر کنده و مرده را درون آن به حالت خوابیده و به پهلو یا طاق باز صورت رو به معبد قرار داده اند. جهت های شرقی و غربی و یا شمالی و جنوبی انتخاب شده است. در بعضی موارد دست چپ اموات به حالت احترام بر وری سینه قرار داده شده است. این نوع دفن قبلا در دوره هخامنشی نیز معمول بوده است.

در چند نوع از این قبور سکه هایی از دوره ی (پادشاه اشکانی) ۵۹ تا ۳۶ ق.م و فرهاد اول (اشک پنجم) ۱۷۱. ق.م تا کنون به دست آمده است سکه ها درست در زیر جمجمه مردگان قرار داده شده است بطوری که از نظر تاریخ نگاری این نوع قبور را با شناسنامه نامیدیم. به همراه این سکه ها از این قبور، تیغه های برنزی، دستبند، یک جفت گوشواره طلا که بر دسته های آن نقش انسانی بال دار با نقش رزاس شش پر دیده می شود و همچنین ظروف سفالین از قبیل قمقمه و غیره بدست آمده است.

نوع دوم قبوری است که به دوره میانه سلطنت پارت ها تعلق دارد و از نوع اول جدیدتر است: در این دوره اموات را در تابوت های سفالین بدون لعاب و زینت به طوری که طول آن ها ۳۰× ۲۱۰ سانتی متر و ژرفای ۳۰ سانتی متر قرار داده و تابوت را در محوطه ای به همین اندازه که در صخره طبیعی کنده شده، دفن نموده و روی تابوت را بوسیله در پوش سفالین و یا ورقه های سنگ آهک مسدود نموده اند، جهت این تابوت نسبت به قبور نوع اول (شمالی، جنوبی) است که مرده در آن بصورت تقریبا طاق باز رو به معبد قرار داده شده است.

کودکان را هم در تابوت های کوچک تر دفن نموده اند. در دوره ی ساسانی بیشتر به جای نقوش نام خانواده های مختلف را که به پهلوی ساسانی نقد شده است و می بینیم چون: ((پیروس، و پیروز و شهریور و خرت...)) بیشتر این نوشته ها و نقوش بر روی سنگ های لاشه ای که در داخل پی دیوار اصلی شرقی و جنوبی قرار دارند، دیده می شود. این نوشته ها در پشت سنگ های حجاری شده ای که در ملاط گچ داخل دیوار قرار گرفته اند نقد شده است. آقای کمانبخش با توجه به وضع خواص سنگ ها و نوشته های آن ها، معتقدند که باستی این بنای عظیم در اواسط دوره ی ساسانی تعمیر کلی شده باشد.

نوشته های بیش تر در پشت حجاری ها منقدرند که در ملاط گچ داخل دیوار از نظرها پنهان بودند و این نیز دلیل خوبی است که در دوره ساسانی به عنوان تفتن بر سنگ ها ننوشته اند بلکه ابتدا بر پشت سنگ مطالب و منظور را نگاشته اند و سپس آن را کار گذاشته اند. سفال های بدست آمده این دوره پارتی به اشکال و فرم ها با ضمیرهای مختلف می باشد. بعضی از تکه سفال ها بقایای خمره هایی هستند که بسیار خشن و قرمز رنگ می باشند. و بعضی دیگر ظروف کوزه ای شکل است با دو دسته ی هماهنگ که خمیره ی این سفال مانند خميره ها با شن نرم همراه است.