پیشینه تاریخی نام شهر اردبیل

پیشینه تاریخی نام شهر اردبیل

شهر اردبیل، از دوران قدیم تا به امروز دارای نام های متفاوتی بوده است. مثل نام های، آرتاویل، اردبیل، اردویل، پیروز، بادن پیروز، شهر مقدس.
تاریخ شناسان بزرگ تاریخ، نام اردبیل را، نامی اوستایی می دانند که در کل آرتاویل بوده و از دو قسمت آرتا به معنای مقدس و ویل به معنای شهر تشکیل شده است که معنای آن شهر مقدس می شود. و به مرور زمان اردویل به اردبیل ارتقا پیدا کرده است. در متن کتاب حدود العالم گفته شده است که، اردویل از شهر های آذربایجان است. شهر بزرگی که نعمت های دو چندانی دارد و پادشاه آذربایجان در آن جا زندگی می کند.در آن جا لباس ها و پارچه های رنگین وجود دارد و مردم آن ها را، می خرند.

از کتاب حدود العالم اینگونه برداشت شده که اردبیل از دو قسمت تشکیل شده است. در زمان های گذشته نام رودی، ارد بوده است و ارد به معنای پنجم هر ماه می باشد و کلمه ویل واژه ای کمی قدیمی است که در زبان آریایی ها بوده و در حال حاضر در زبان اروپاییان به معنای شهر می باشد. در گذشته و در زمان صفویان، به علت آن که پدربزرگ آنان در آن جا به خاک سپرده می شد، اردبیل را شهر مقدس می نامیدند.

نویسنده کتاب تاریخ روضه الصف، به نام میر خواند می گوید که شهر اردبیل، از مکان های دوره کیومرث، پادشاه پیشدادیان بوده است. کیومرث در چند جای ایران به مقام دست پیدا کرد. اولین آن استخر بود و دومین آن دماوند که در آن زندگی می کرد. همچنین شهر های فلسطین، بابل، اردبیل، قرمس، مکران، نصیبین، نسا، جرجان، حمص، سجستان (نیستان) را او ساخت. و گروهی از نویسندگان، اردبیل را از ساخت های، اردبیل بن ارس بن المطی بن یونان بن عامر بن سالخ بن ارمخشد بن سالم بن نوح می دانند. فردوسی بر این عقیده بوده است که در زمان جنگ کی خسرو، دژی بزرگ به نام بهمن دژ، در بین کوه های بزرگ سبلان بوده است. هیچ کدام از پهلوانان آن روزگار، به آن دژ نرسیدند مگر، کیخسرو و فریبرز و با ابزار و وسایل آن جا را باز کردند. اولین نفر، فریبرز بود که به سمت اطولوس حرکت کرد اما ناکام برگشت. و دومین نفر آن کیخسرو بود که با گودرز آن جا را گرفت و برای جشن این پیروزی، آن جا را اردبیل نهادند. در جایی دیگر می گویند که شهر اردبیل گرفته شده از پادشاه ساسانی به اسم پیروز بوده است.

که آن جا را ساخت و نامش را آبادان پیروز و یا بادان پیروز گذاشتند. اردبیل شهری بسیار قدیمی و کهن است و اگر پیشه اش به پیروز پادشاه ساسانی برسد، تعجب بر انگیز نخواهد بود. حتی در شاهنامه فردوسی اسم اردبیل بسیار تکرار شده است. در داستان لشگر کشی بهرام گور به آذربایجان، نام اردبیل ذکر شده است. البلاذری، از اردبیل به نام شهری تاریخی و پادشاهی نام برده است. شهر اردبیل، به علت شرایط بازرگانی و نزدیکی به جاده ابریشم، هر بار مورد هجوم اقوام بیگانه قرار گرفته است. بعد از ورود مغول ها به ایران، به این شهر حمله کردند و آثار تاریخی ما را به غارت بردند. با آمدن شیخ صفی الدین اردبیلی ، شهر اردبیل به مقر بزرگ عارفان و عالمان تبدیل شد. نادر شاه افشار، با آن که در دشت مغان به پادشاهی می رسید اما به اردبیل توجه ویژه داشت و آب ارس را باز کرد تا به روی زمین ها، بریزد.