آشنایی با دوره های تاریخی تحولات در بندر انزلی پس از قاجاریه

آشنایی با دوره های تاریخی تحولات در بندر انزلی پس از قاجاریه

ناصرالدین شاه روز پنجشنبه، شانزدهم ذیقعده ۱۲۸۶ از طریق جاده پیربازار همراه وزیر امور خارجه ایران، شاهزاده اعتضادالسلطنه و افراد دیگر از جاده مخصوص پیر بازار که دور تا دور آن را نهر عمیقی کنده بودند تا عابران از راه خارج نشوند، به سوی شمال حرکت کردند. سوار «نوید» (کرجی که توسط مجدالدوله ساخته شده بود) شده، و به سوی انزلی رفتند. در مرداب از کرجی نوید، سوار کشتی آتشی شدند، آنجا نیز قولی بکین قوبرناطور (فرمانده) «حاکم بادکوبه و مأمور دولت روس» با چند نفر از روس ها در انتظار آنها بودند. سرانجام به کناره غازیان، سیاسوسر، میان محله رسیدند. در ادامه با آژانس مسافرتی چهارفصل همراه باشید تا در مورد شهرستان بندر انزلی بیشتر بدانیم.

ناصرالدین شاه سرانجام به اسکله انزلی رسید در حالی که دو کشتی بزرگ بخار تجارتی تزیین شده در نزدیکی خشکی لنگرانداخته بودند و اقامتگاه قوبرناطور و صاحب منصبان روس بودند. ناصرالدین شاه در ساحل دریا که خود دریای بزرگ نامیده، چندین فرسخ به گردش پرداخت که طبق گزارش او اصلا سنگ نداشت و دارای ماسه و گرد بود.

روس ها شب ها با چراغانی کردن کشتی ها و ساحل غازیان و آتشبازی اوقات خوشی را برای شاه فراهم می ساختند. ناصرالدین شاه هنگام توقف خود در بندر انزلی نه تنها بزرگان شهر انزلی را می پذیرفت بلکه از نواحی اطراف نیز حاکمان و بزرگان ایران به دیدار او می آمدند. روز نوزدهم ذیقعده، بعد از ناهار، یحیی خان معتمد الملک، علما و کدخدایان انزلی را به حضور پذیرفت.

ناصرالدین شاه و همراهان در روز پنجشنبه، سوار «نوید» شده عازم رشت شدند. شاهزاده اعتضادالسلطنه، امین الملک، درباستیان غازیان بودند، و برای بدرقه شاه توپ با گلوله به دریا انداختند.

بندر انزلی در دوران مشروطیت

بندرگاه انزلی در اواخر سده سیزدهم قمری بستر تحولات جدید شهرسازی شد. در سال ۱۲۶۹ق، برجی جدید در انزلی احداث شد و ۹ عراده توپ در آن جا مستقر کردند. در سال ۱۲۷۸ ق، نیز در انزلی فانوس دریایی ساخته شد. در دوران جنبش مشروطه روس ها برای سرکوب مجاهدان یک هنگ قزاق سوار، یک گردان پیاده و توپخانه و تجهیزات در انزلی پیاده کردند. ولی در این کار توفیقی نیافتند. در رمضان همان سال محمدعلی میرزا ناگزیر همراه قزاقان روس از طریق بندر انزلی، خاک ایران را ترک گفتند.

بندر انزلی و جنگ های جهانی

در دوران جنگ جهانی اول نیروهای روسیه منطقه وسیعی از انزلی تا همدان را اشغال کردند و ژنرال کنسول روس در گیلان، از قدرت و نفوذ فراوان برخوردار بود. آنان بندر انزلی را به مثابه پایگاهی برای حمل و نقل اسلحه و کشتی های جنگی مورد استفاده قرار می دادند. در تیر 1297 ش، نیروهای انگلیس، رشت و انزلی را اشغال کردند و از آن جا روانه باکو شدند. در 14 سپتامبر همان سال گروهی از نیروهای ترک به انزلی در آمدند.

در 28 اردیبهشت 1299 فرمانده ناوگان روسیه شوروی در دریای خزر با در هم شکستن نیروهای ضد انقلابی روسیه، انزلی را تصرف کرد که موجب اعتراض دولت وقت ایران شد و سرانجام به تخلیه نیروهای ارتش شوروی منجر گردید. هنگام جنگ جهانی دوم در هفتم شهریور، ۱۳۲۰، نیروهای ارتش شوروی انزلی را همراه با چند شهر دیگر از جمله رشت و لاهیجان بمباران کردند. اشغال بخش شمالی ایران از جمله انزلی تا ۱۳۲۵ ادامه یافت. در این سال شمال ایران، از جمله بندر انزلی، از قشون خارجی تخلیه و نظم سابق برقرار شد.

انقلاب اسلامی در بندرانزلی

مردم انزلی در جنبش هایی که در منطقه رخ می داد نقش اصلی نداشتند اما همواره، تعدادی از اهالی به یاری آنان می شتافتند. با آغاز مخالفت مردم ایران بر ضد حکومت محمدرضا شاه فعالیت های احسان بخش نیز در سال ۱۳۵۶ ش، بر ضد رژیم علنی شد و در ماه مبارک رمضان طی یک سلسله سخنرانی و قرائت اعلامیه امام خمینی، موجب شد مشتاقان زیادی از شهرها و روستاهای اطراف برای استماع سخنرانی های ایشان به رشت آمده و پیام انقلاب را به شهرهای خود برسانند. با تلاش های روحانیان و مردم آزادی خواه انزلی این شهر نیز در پیروزی انقلاب نقش خود را ایفا کرد.

همان طور که بندر انزلی از نظر ورود فرهنگ و صنایع نوین غربی جزو اولین شهرها و دروازه اروپا و آسیا به شمار می رفت از نظر اشغال شدن و ورود اشغال گران نیز جزو اولین نقاط است و آخرین مکان خروج اشغال گران نیز به شمار می رود. اما بندر انزلی هرگز نقطه نهایی و هدف اصلی آنان به شمار نمی رفت بلکه بندر انزلی همیشه ورودی و دروازه اصلی برای اهداف دورتر و برتر آنان بود. برای نمونه تصرف رشت، قزوین و ... در نتیجه اتفاقات اصلی همواره در نقاط دورتر رخ داده است.