تاریخچه آزادسازی هرمز

تاریخچه آزادسازی هرمز

شاه عباس برای آن که بهانه ای برای حمله به نیروهای پرتغالی در جزیره هرمز به دست آورد، به وسیله امام قلی خان امیرالامرای فارس به قنبر بیگ، خان لار دستور داد که دعوی مالکیت دولت ایران بر جزیره هرمز را مطرح سازد و مانند گذشته، مطالبه خراج سالانه نماید. قنبر بیگ موضوع را به فرماندهان پرتغالی در جزیره هرمز اعلام و ابلاغ کرد، اما همان طور که پیش بینی می شد، پرتغالی ها پیشنهاد و درخواست او را رد کردند. امام قلی خان چون از نتیجه مذاکرات آگاه شد، خود با سپاهی بزرگ از شیراز به لار رفت و یکی از سرداران خود به نام شاهقلی بیگ را با سه هزار سپاه ایرانی و عرب به جزیره قشم روانه ساخت و نخست ورود و خروج شناورهای پرتغالی از جزیره هرمز به ساحل بندرعباس و قشم را ممنوع ساخت سپس خود با سپهسالار خویش امامقلی بیگ از لار به بندرعباس آمد و مقدمات ملاقات با نمایندگان دولت انگلیس را که در میناب به سر می بردند، فراهم ساخت تا ضمن تشریح اهداف و برنامه های خود کمک نظامی آن ها را برای حمله به نیروهای پرتغالی ها در هرمز جلب نماید. نمایندگان و فرماندهان کشتی های انگلیسی با آن که بنابه ملاحظاتی قبلا آماده پذیرش تقاضای نمایندگان دولت ایران نبودند، اما با ملاحظه منافع خود در ایران نهایتا در اصول زیر به توافق رسیدند:

1. هرگاه در اثر کمک نیروهای انگلیسی، ایرانیان بر پرتغالی ها پیروز شدند، غنائم جنگی به طور مساوی بین دو طرف تقسیم گردد.

۲. قلعه هرمز با تمام ابزار و آلات جنگی و غنائم موجود در آن به انگلیسی ها واگذار گردد و دولت ایران اگر مایل بود قلعه دیگری به خرج خود در جزیره بنا کند.

٣. درآمدهای گمرکی از آن به بعد به طور مساوی میان طرفین تقسیم شود و کالاهای انگلیسی از پرداخت حقوق گمرکی و عوارض، معاف گردند.

۴. پس از جنگ، اسیران مسیحی به انگلیسی ها و اسیران مسلمان به ایرانی ها تحویل شوند.

۵. دولت ایران نصف هزینه کشتی ها و خورد و خوراک و حقوق کارکنان کشتی ها و خسارت جنگ به عهده بگیرد و برای کشتی ها باروت و مواد جنگی فراهم سازد.

آلبوکرک و هرمز

در سال ۱۵۰۷ میلادی برابر با ۹۱۳ هجری قمری و ۸۸۶ خورشیدی «آلبوکرک» دریاسالار پرتغالی به هرمز حمله کرد و پادشاه آن جا را خراج گزار دولت پرتغال ساخت، اما به این قناعت نکرد و شکوه و جلال هرمز او را تحریک و وسوسه نمود تا بار دیگر در سال ۱۵۱۴ میلادی به آن جا حمله برد و جزیره را به تصرف کامل خود در آورد و زمینه را برای تسلط و استیلای دولت پرتغال بر سواحل و بنادر و کرانه های خلیج فارس به مدت بیش از یک قرن فراهم سازد. پیش از آن مرا هرمز خود را خراج گزار دولت ایران می دانستند و از فرامین و احکام سلاطین و امرا ایرانی اطاعت می کردند، اما پس از تصرف هراز و تسلط اعمال دولت پرتغال بر آن وضع دگرگون گردید و نمونه آن را در برخورد آلبوکرک با فرستادگان شاه اسماعیل صفوی می بینیم.

شاه اسماعیل صفوی و آلبوکرک

در دوران حضور پرتغالی ها در جزیره هرمز، شاه اسماعیل اول از امیر درمز طبق روال سابق خراج سالانه را مطالبه کرد. امیر هرمز مراتب را به آلبوکرک دریاسالار پرتغالی مقیم هرمز رسانید. دریاسالار پرتغالی مست از باده غرور جواب داد که ما هرمز را با قدرت نظامی و توان رزمی خود گرفته ایم و متعلق به ماست و امیر هرمز حق دادن خراج به دیگری ندارد و اگر جز این رفتار کند او را از امارت، برکنار خواهیم کرد و دیگری را به جای او منصوب می کنیم.

آن گاه جسورانه مقداری گلوله توپ و تفنگ و باروت به فرستاده امیر هرمز داد و گفت به امیر خود بگو به جای خراج، این ها را نزد شاه اسماعیل ارسال کن و بگو که طبق دستور پادشاه پرتغال جواب دشمن را ما با این چیزها می دهیم. آلبوکرک سپس تهدید کرد که پس از پایان کار قلعه هرمز، به تمام سواحل خلیج فارس خواهیم تاخت و تمام نقاط ساحلی آن را که در دست شاه اسماعیل است به نام پادشاه پرتغال خواهم گرفت.

جان مالرو گفته است: اگر جهان را انگشتری فرض کنیم هرمز نگین آن خواهد بود.