تاریخچه ی اقتصادی بندرعباس

تاریخچه ی اقتصادی بندرعباس

در باب هوای گرم و مرطوب بندرعباس و تأثیر آن در روحیات اشخاص ، استاد دکتر باستانی پاریزی در کتاب «نای هفت بند» خاطره ای از مرحوم سرهنگ زاده کارمند مالیه آن روز کرمان ذکر کرده که عینا نقل می شود:

مرحوم سرهنگ زاده آدم شوخ و خوش مشربی بود، خاطرم است در باب علت آمدن خودش به پاریز گفت: هنگامی که در کرمان می خواستم مأموریتی به خارج از شهر بگیرم، رئيس مالیه کرمان گفت: برو بندرعباس که حقوق تو دو برابر خواهد شد و خرجت نصف، فقط هوا کمی گرم است. مرحوم سرهنگ زاده می گفت: من شنیده بودم که در آن روزگار مردم بندرعباس، تابستان ها در خمره زندگی می کنند و رؤسای ادارات هر یک برای خودشان خمره مخصوص دارند که تابستان از انبار خارج می کنند و توی آن به رتق و فتق امور می پردازند. منتها خمزه جناب رئيس از خمره سایر کارمندان بزرگ تر است.

به رئیس مالیه گفتم: من بندرعباس نمی روم. او گفت: دلیلت چیست؟ آدم عاقل نمی آید آنقدر حقوق و مزایا را کنار بگذارد. گفتم صحیح است، اما آدم عاقل هم هرگز به جایی نخواهد رفت که نه ما از سال، جسارت است، طول دو تا فلانش از بهمانش بلندتر شود و بعد از آن کوهستان پاریز را انتخاب کردم.

داستان خمره آب در تابستان بندرعباس را نخستین بار یک جهانگرد ایرانی، در خاطرات و سفرنامه خود آورد و سر زبان ها انداخت، اما باید دانست که تا پیش از لوله کشی شهر بندرعباس (۱۳۳۰ خورشیدی) ساکنین بندرعباس از بومی و غیر بومی، رئیس یا کارمند، به زحمت قادر بودند كوزه ای آب برای آشامیدن از برکه ها و یا چاه های آب شیرین به دست آورند و کجا بوده آن آب که یک یا دو خمره آن اختصاص به رئیس اداره داشته باشد تا در آن به رتق و فتق امور بپردازد. البته آب شور دریا و چاه های آب شور در منازل، آسان به دست می آمد، اما تن شستن در چنان آبی همان و سوختن همان.

کارخانه کنسرو ماهی

در سال ۱۳۱۵ خورشیدی برابر با ۱۹۳۶ میلادی دولت کشور ایران به منظور بهره برداری هر چه بیش تر و بهتر از آبزیان دریای خلیج فارس از یک هیأت دانمارکی دعوت کرد که به کشور ایران بیایند و درباره آبزیان این منطقه مطالعه نمایند. هیأت مذکور به سرپرستی پروفسور هرالد بلگرد رئیس انستیتو زیست شناسی کپنهاک با چند کارشناس دیگر وارد شدند و به تحقیقات خود درباره انواع ماهی های خلیج فارس و طبقه بندی آن ها پرداختند. دو کشتی تحقیقاتی به نام «سنگ سر» و «راشگو» که هر دو نام دو ماهی مشهور خلیج فارس در حوزه آب های بندرعباس است، نیز در اختیار آن ها گذاشتند تا کار خود را هر چه سریع تر انجام دهند.

نتیجه تحقیقات هیأت دانمارکی آن شد که کارخانه کنسرو ماهی برای تهیه دو نوع کنسرو یکی کنسرو اوور (تون) و دیگری ممغ (ساردین) در بندرعباس تأسیس گردد. سفارش ساخت کارخانه به یک شرکت دانمارکی به نام «اطلس» داده شد. شرکت مذکور با همکاری چهار متخصص و ماهی گیر، کارخانه را در سال ۱۹۴۰ میلادی برابر با ۱۳۱۹ خورشیدی راه اندازی کردند و آن را به نام شرکت سازنده آن «اطلس» نامیدند. سوخت کارخانه سال های دراز هیزم و بهترین نوع آن هیزم یا چوب گز بود که از روستاهای دور و نزدیک با شتر و الاغ به کارخانه وارد می شد. البته در بندرعباس آن زمان به علت کمی جمعیت و وفور ماهی تازه، کمتر از ماهی کنسرو شده استفاده می شد. تنها معدودی از غیر بومیان و مسافران مقداری از آن را سوغات سفر خود می کردند. در سال ۱۳۳۶ خورشیدی بها هر قوطی تن بیست ریال و بهار هر قوطی ساردین دوازده ریال بود.

نام کارخانه کنسرو ماهی بندرعباس در سال ۱۳۴۲ خورشیدی رسما به «شیلات» تغییر یافت و از آن تاریخ کلیه فعالیت های ماهیگیری در آب های دریای خلیج فارس و دریای عمان، در این شرکت متمرکز گردید. در این میان بانک کشاورزی مبلغ پنج هزار ریال به صورت وام در اختیار متقاضیان می گذاشت تا صرف شغل ماهیگیری شود. با ورود آب لوله کشی به شهر بندرعباس،  ماهیگیری رونق یافت، یکی از علل عقب ماندگی و محرومیت بندرعباس از میان رفت و زندگی در این شهر رنگ و روی تازه ای یافت.

بندرعباس و آب لوله کشی

روز سوم و پنجم آبان ۱۳۲۹ در تاریخ بندرعباس دو روز مهم و تاریخی است. در آن روزها دو کشتی حامل ماشین آلات و وسایل و ابزار لوله کشی در ساحل بندرعباس پهلو گرفت. محموله های خود را که از انگلستان بارگیری شده بود تخلیه کرد. ماشین آلات به روستای ایسین در فاصله ۲۴ کیلومتری شمال شهر منتقل گردید و کار نصب آن ها بر روی چاه های آب شیرین آغاز شد. یک سال بعد یعنی سال ۱۳۳۰ خورشیدی برای اولین بار آب شیرین به وسیله لوله وارد شهر گردید. ابتدا در چند نقطه با نصب چند شیر عمومی در دسترس مردم قرار گرفت و تدریجا کار لوله کشی منازل شروع شد.