تاریخچه فرهنگ کازرون

تاریخچه فرهنگ کازرون

تعلیم و تربیت عمومی از دیرزمان در این شهرستان آغاز گردیده و به انحاء مختلف عرض وجود نموده و در هر عصر و قرنی تحت شرایط محیط، موجودیت خود را اثبات کرده است. مثلا درک تواتر در سده اخیر، چه گونگی و طرز خودنمایی مکاتب و محاضر درس را آشکار می گرداند. همان سان که گفته شد، وجود تکایا و مساجد و پیدایش داهیان و نوابغ تا آن جایی که تمدن این حق را به فرهنگمی دهد که چون مادری بود باش او را در بر دارد.

تحولات خاص علمی و فرهنگی صورت پذیر گشته، زمانی سلاطین صافی آمر و لحظه ای مکاتب تصوف و عرفان جاری و هنگامی اصول شریعت صرف، ساری بوده است. اقبال آيات الله العظام در تدریس علوم قديمه از اصول و فقه و شرایع متشرعین با پیگیری از روح ایمان برافراشته. تا مدارسی به همین منظور بنا نهند ، تا با این این جا [کار] تسهیلی در کار مقلدین فراهم آورده باشند. که از جمله دو باب آن در موجود؛ که یکی معمور و دیگری متروک است. سوای مدارس مذکور، ملایان و دانشمندان عصر که رای فلاح مردم در سر و آرزوی نجات آن ها را از برداشته اند، قد علم کرده، کمر همت بسته اند و در گوشه تکایا و زوایای مساجد و تکیه های چهارسوق ها به تدریس و تعلیم دانش پژوهان پرداختند که می توان در اوراق مضبوط لوح محفوظ نیمه دوم قرن گذشته با کنکاش مرتسم داشت. از جمله:

۱. حاج شیخ حسن واعظ ۲. حاج شیخ عبدالله واحدالعين ٣. لامرتضی فضیلت ۴. شیخ بزرگ بحرینی ۵. ملامهدی شریعت ۶. کربلایی علی مراد محمد حسن معلم . ملا آخوند ۸. آمیرزاشیرازی 9. سید اسدالله خادم ۱۰. لابرات؛

بوده است که قدم در این راه بزرگ گذاشته و هریک به سهم خود خدمتی انجام داده اند. این مجاهدین را فرهنگ و دانش، هریک به ترتیب در مساجد و بقای متبرکه زیر، خود گشایش دبستان و مکتب کرده و ادامه کار داده اند و چون شمع فروزانی نثار وجود را نموده اند تا شیفتگان مکتب را روشنی بخشند:

۱. بقعه حضرت زید بن حسن ۲. بقعه حضرت ابوالفتح ٣. بقعه حضرت شاه میرحمزه ۴. بقعه حضرت سید محمد امام زاده ۵. مسجد اوليا ۶. مسجد امام حسن ٧. مسجد مالک خواجه شمس الدین محمد ۸. مسجد جامع شیخ 9. تكيه قلعه خان. ۱0. مدرسه (پیر) ۱۱. حاج علی قلی خان.

البته این گوشه نشینی و اعتکاف، همگامی جهان مترقی فرهنگ را در برنداشت تا این که مردان نورس و آشنا به زودتری، که هم آهنگی جهان قدیم و جدید را در سر می پروراندند، با همت خاص و مساعی کامل، قدم به میدان گذاشته که از جمله موجدین این انقلاب فرهنگی را باید ملا محمد حسن واعظ کازرونی نام برد که با اشتراک مساعی آقای محمد حسین زرین قلم، مدرسه ای به نام هدایت تأسیس نمود و اولین سنگ بناي مدرسه جدید را از همین جا و از سال ۱۳۲۶ هجری قمری، مصادف با سال ۱۲۸۴ خورشیدی با پیدایش دبستانی به نام هدایت به مدیریت ملا محمد حسن واعظ و نظامت محمدحسین زرین قلم و آموزگاری آقایان ناظم المدارس و برادرش محمدرضا و روز سیداسدالله واله گذاشته می شود که می بایست آن را پیدایش فرهنگ نو در کازرون نامید.

۱. قیامی که اولیای این دبستان در فرم لباس و تعلیم و تربیت نمودند، منجر به تصادم فکری مردم با آن ها گردید که انحلال آن را در برداشت و با این وصف انشعابی درکار و فرهنگی آن روز پدیدار گردید که پیدایش مدرسه ناظمیه را نوید دارد.

۲. مدرسه ناظمیه به مدیریت آقای ناظم المدارس و آموزگاری آقای محمدرضا تأسیس شد ولی به علت فساد افکار مردم تعطیل و منحل گردید.

٣. با انحلال مدرسه ناظمیه، دبستان هدایت، نضجی مجدد گرفت و رونقی به سزا یافت. بلاخص از آن جهت که آقایان علی اکبر و شیخ مهدی نایب الصدر و سیداسدالله واله به کادر آن پیوستند و افتخار دانشمندی چون حاج ملاعلى واعظ بوشهری، همکاری نزدیک پیدا کرد، دبستان هدایت با کمی دگرگونی تا سال ۱۳۳۰ قمری برابر با ۱۲۹۰ شمسی و به مدت چهار سال به کار ادامه داد؛ ولی قحط وغلا مانع پیش رفت، و موجب انحلال آن گردید.

۴. تا در سال ۱۲۹۰ شمسی با انتصاب شاهزاده مظهرالدوله به حکومت کازرون، ایجاب رجعت آقای ملامحمد حسن واعظ را از خرمشهر به کازرون نمود تا به همت شاه زاده البته با تغییرپذیری نام مدرسه هدایت به مظهریه، موجبات استقرار دبستان هدایت قدیم به مظهره جدید را مسلم بداشت. پوشیده نباید داشت که وجود واعظ شهیر و خطیب بی نظیر آقای سیدابراهیم ضیاء الواعظین، مدیر روزنامه ایران و نماینده دارالشورا در بهبود و گسترش فرهنگ آن زمان بی تأثیر نبوده، بلکه منشأ ... هم بوده است. کادر این دبستان مشتمل بر آقایان سید علی کازرونی، مدیر؛ ملا محمد حسن، ناظم؛ شیخ مهدی نایب الصدر، معلم بوده که با کمک صنفی آقای ضیاء الواعظین اداره می شده است. لکن جنگ داخلی به این دوران درخشندگی روزگاری عطا کرد تا مضمحل گردید.

۵. در سال ۱۳۳۴ هجری قمری، برابر ۱۲۹۴ شمسی به همت فرهنگ دوستان، دبستانی دیگر به نام ناصری گشایش یافت که به مدیریت آقای محمد حسن ادیبی و نظامت و آموزگاری آقای عبدالله بحرانی (مرآت الشعرا) و آموزگاری آقای حسین عضدی اداره می شد. وجه تسمیه آن، از نام آقای ناصرلشکر امیر عضدی مسبب و به وجود آورنده آن گرفته شده است. نادیده نباید انگاشت که کمک های مادی و معنوی آقای ناصر دیوان در استقرار آموزشگاه چنان بود که توجه روزنامه حبل المتین، چاب کلکته را به خود جلب کرده تا آن جا که آقای سید جلال تهرانی، مدیر محترم آن مقاله ای در این خصوص منتشر ساخته است.

با این تفاصیل دیری نپایید که پیدایش جنگ داخلی و کشمکش های ایلی و نفی بلد خواجه عبدالله ناصرلشکر، موجبات تعطیل مدرسه مزبور را فراهم ساخت. ولی با این تجدید حیات دبستان ناصری از ورود آقای خسرو مؤدبی، مدیر دبستان خزعليه خرمشهر به کازرون شروع می شود.

۶. مصادف با همین ایام، فرهنگ دوست دیگری وارد معرکه می شود و دبستانی به نام شریعت تأسیس می نماید. این شخص پر مایه آقای سید محمدحسین قدسی، کارمند محترم بازنشسته فعلی فرهنگ است که با سری پرشور و با دیددای تیزبین قدم به این عرصه گذاشت.