فرهنگ و رسوم در استان یزد | عید نوروز، سور عروسی، نسکرانی جون

فرهنگ و رسوم در استان یزد (2)

در صبح عید نوروز، عروس وظیفه دارد به خانه ی مادر شوهر و پدر شوهر خود رفته و به آن ها عید مبارکی می کند. مادر شوهر به عنوان عیدی به عروس، پارچه یا سکه طلا می دهد. در کنار آن مقداری آجیل و تنقلات.

مراسم حمام بردن عروس

بعد از زایمان، زن ها عروس را به حمام می برند و با ساز و دهل و تنقلات و سماور و چای از عروس پذیرایی می کنند. حمام را کاملا تمیز کرده و آب حمام را گرم می کنند و با گل های مختلف حمام را تزیین می کنند. عروس را کیسه می کشند و برای او حنا می زنند. شربت قند و گلاب به او می دهند. لباس زیبا بر تنش می کنند و با سلام و صلوات از زیر قران او را می گذارنند و سوار بر الاغش کرده و پشت سرش ساز و دهل می خوانند.
ختنه سوران
بچه را با اسباب بازی های مختلف سر گرم می کنند و دلاک با تیغ تیز خود، کار ختنه را به پایان می رساند. با آب گرم می شورانند و پانسمان می کنند و بعد از آن به جشن و پایکوبی می پردازند.  

سور عروسی

چند شب پی در پی داماد به عنوان سور، اقوام و اهالی روستا را به خانه ی خود دعوت کرده و از آن ها پذیرایی می کند و یا اگر تعدادشان زیاد باشد با خود فرش و گلیم می آورند و همه دور هم جمع می شوند. یا در صورت کمبود جا بر بالای درختان یا پشت بام ها نظاره گر می شوند. برای اهالی روستا علاوه بر پذیرایی برنامه های شاد و خوشحال کننده می گذارند. در وسط جمعیت زنی بلند می شود و می گوید: بشکن بشکنه و جمعیت با او همراهی می کند و متن شعر این گونه است:

بشکن بشکنه روی صحن حموم

برای پسر عاموم، برای زندایی جون

روی آجرا برای آجانا

بشکن کارمه

الله یارمه

برای تاجرا

برای کاسبا

برای مطربا

برای کولی ها

برای شهری ها

برای داهاتی ها

و در آخر کار زن با سینی نقل در مجلس می چرخد و نقل ها را پخش می کند.

سور زنانه

به دور از مردها مراسم زنانه بر گزار میکنند که به رقص و پایکوبی و بازی های سرگرم کننده و نمایشی می پردازند. بازی های نمایشی آن ها این گونه است که زنی بر روی زمین می نشنید و لگنی کنار خود می گذارد و ادای لباس شستن را در می آورد و با آهنگ می گوید:

می شورم و می شورم و جمعیت در جواب می گویند: چی چی می شوری

می گوید: رخت می شورم.

رخت کی میشوری؟ و او می گوید: رخت یار را می شورم. و بعد لباس را بو می کند و می گوید:

رخت یارمه های های

وقت کارمه های های

بوی گل مده های های

بوی هل مده های های

می شورم و می شورم

و بقیه می گویند: چی چی می شوری؟

رخت مادر شوهر و به عروس می گوید:

بیا تو هم بشور، بشور

عروس می گوید:

مگه من رخت شورم؟ موخام نشورم، مرده شوره بشوره

تختش بیشوره وای وای

موخام نشورم وای وای

خودش بشوره، اومدم امروز ببینم نیومدم آن روز ببینم

اومدم وسمه کنم، نومدم وصله کنم

اومدم آش بخورم، نومدم آش بپزم

آخ مگه من آشپزم؟

آخ این چه کاریه؟ موخام نشورم، موخام نپزم.

سور مرد ها

مرد ها در بین خود مراسمی مردانه اجرا می کنند و به انواع بازی ها می پردازند که می توان بازی های زیر را، نام برد:
بازی مرده ای کفن دزد، مورچم گزید، سفید گرم سفید گر گندم گل گندم گل گندم بی بیزم یا نبیزم؟ السلام علیک آسیابونه ننه بی بی روم نمشه بگم، دلاله آمد و کوسور مه دونم، جانک بازی حالا میرم تو اوفتوهه علیه لولوئی لوزندایی جونو ماست ماسته خاله خمیرک، پهلوان بازی، رقص مجسمه، چرچرانم گله را، بچه ها وافوری چه زشته.

نسکرانی جون

یکی از قدیمی ترین بازی ها که در بین جوان ها برگزار می شد، این بازی بود. میخ های فرضی به دیوار کوبانده اند و همان گونه که در کار خانه ی ابریشم بافی، ابریشم را می تابانند، با یک حرکت نمایشی دو نفر وارد بازی می شوند و آن دو نفر به عنوان میخ انگشت خود را روی دیوار می گذارند، دسته ای دیگر از تماشاگران وارد بازی می شوند و شال دور کمر خود را محکم می کنند و با حرکت های نمایشی و آهنگ شال را از روی میخ می تابانند
و جمعیت هر بار می گویند: نسکرانی جون نسکرانی، تونه تار باریکه نسکارانی، هوا تاریکه نسکرانی، کمر باریکه نسکرانی، سی بوئی نکن نسکرانی قلقلک نسکرانی بگیر و به تاب نسکرانی بیا و برو نسکرانی بردار و بدو نسکرانی، ابریشم تارم و ابریشم تو، تونه باریکه ابریشم تو، نسکرانی حالا شخ بدو، نسکرانی پاچه ورماله، نسکرانی بردار و رماله، ابریشم توام و ابریشم تو، تونه باریکه ابریشم تو بدو، بدو ابریشم تو سوار گو ابریشم تو بیشین و وخین، بلند شو ابریشم تو برو تو کمین ابریشم تو، اتا و اوتا نسکرانی، درازو کوتاه نسکرانی، سرش را بگیر نسکرانی، ببخش و بگیر نسکرانی.
اگر دقت داشته باشیم متوجه می شویم که این نوع گویش در شعر خوانی بازی های یزدی ها، از گویش کلیمی ها بر گرفته شده است. به واژه هایی مانند: تار، قلقلک، بتاب، بردار، ابریشم تاب، محکم، گاو بنشین و بر خیز در آن به وفور دیده می شود.

گرگم و گله می گیرم

این بازی بین کودکان و نوجوانان انجام می گیرد و دو گروه به تعداد مساوی تقسیم می شود و در این استان رواج دارد.

شیطان بازی

این بازی در بین کودکان و نوجوانان برگزار شده و بیش تر جنبه آموزشی دارد، مربی این آموزش را به کودک می دهد که شیطان د پس اغفال کردن ما انسان ها است و کودک باید تشخیص دهد. در صورت تشخیص، جایزه ای به او تعلق می گیرد.

بجه بازی

بازی دسته جمعی است که بین تمام گروه مسابقه گذاشته می شود و در آخر مسابقه جوایزی اهدا می شود. محتوای بازی پرش ارتفاع است.

لشکر کشی

این بازی بسیار قدیمی، که نوعی کشتی مخصوص بوده است. در میدان ها، تکیه ها، حسنیه ها و میدان شهر برگزار می شده و در کشتی به رقابت می پرداختند.

از دیگر ورزش های یزد:

درنگ درنگ، دزد بازی، قایق بازی، کل بازی، چوگان بازی، ما ماله تو، گرگم و گله می گیرم است. 

مطالب مرتبط:

فرهنگ و رسوم در استان یزد (1)

فرهنگ و رسوم در استان یزد (2)