معرفی آثار قدیمی شهری در گلپایگان

معرفی آثار قدیمی شهری در گلپایگان

خیابان های قدیمی گلپایگان

تنها خیابان شهر گلپایگان هم به موازات بازار شمالی - جنوبی احداث شده بود مسافر از پل قاضی زاهد، که بر روی رودخانه شهر گلپایگان یا (لعل بار) یا (انار بار) زده شده وارد باغات و زمین های زراعتی شمال شهر شده و به محله ی بابا عبدالله می رسید و از کنار مسجد حجة الاسلام و بقعه ی بابا عبدالله عبور کرده و در وسط شهر به یک میدان کوچک شهرداری می رسید و از آن جا به موازات بازار حرکت کرده از کنار «منار» عبور و از محل چال می گذشت و به جاده گلپایگان - خوانسار می پیوست ولی امروز خیابان های فرعی و دور شهری هم کشیده شده است.

از چهل سال پیش کم کم مغازه ها در اطراف این خیابان ایجاد شد و شکل سنتی خود را تغییر داده و به شکل امروزی در آمد و در دو طرف پیاده روها جوی آب و درختکاری شده و بعد آسفالت گردیده است. روشنایی خیابان: در اوایل عصر پهلوی توسط فانوس نفتی و بعد توسط لامپ های برق که از یک موتور دیزلی کارخانه برق که توسط تجار خریداری و نصب شده بود، به شکل بسیار ابتدایی از اول شب تا ساعت 5 / 11 شب نور کم و بی اثری داشت که اغلب یا موتور کارخانه خراب و تعطیل می شد یا سیم های نازک مسی و تیرهای چوبی بریده و شکسته و اتصالی پیدا می کرد و همین شعله های چراغ کم نور هم برای مدت های مدید تاریک می ماند.

نظافت خیابان توسط رفتگران بلديه و با ظرف دستی حلبی آب پاشی می شد و بخش شمال و جنوبی این خیابان به علت عبور حشم و گاو و گله های گوسفند تقریبا حالت راهروهای آغل را داشت. الاغ و استر هم که برای باربری و کارهای کشاورزی و زراعت کمک فوق العاده به دامداران و کشاورزان می کنند وجود داشت. ولی استر (یابو) بسیار کم بود.

کوچه ها: کوچه ها باریک و کج و معوج و زشت، دیوارها همه گلی و درب منازل چوبی با میخ پرچ و کوبه آهنی و سكو و هشتی و بیشتر چاه های مستراح در کوچه ها کنده شده و فضولات انسانی آن در کپه ای از خاکستر و روباز در معرض دید همگان بود و در واقع با گرد و غبار طوفان، خشکیده ی آن فضولات در هوا و فضا و منازل پراکنده می شد، تا خوب خشک می شد توسط گاله آن ها را بر الاغ حمل و به زمین های کشاورزی منتقل می گردند تا به مصرف زراعت برسند. کوچه ها فاقد چراغ و بعدها تیر چوبی و لامپ چراغ برق کم نور و اکثر خاموش بود و کوچه ها مملو از خاک و خاشاک و فضولات حیوانی و لاشه های مرغ های مرده.

کتیبه سنگی نهر هارون

در حدود سال های ۱۹۲ هجری و قبل از مرگ مأمون (جانشین خلیفه هارون الرشید) در طوس زبیده، همسر هارون به قصد رفتن به توس از طریق همدان، بروجرد - کمره، وارد شهر گلپایگان می شود.

به علت کثرت خدمه و احشام، سبب گرانی و کمیابی و قحطی موقت در شهر گلپایگان می شود. که سبب آن کم آبی و عدم برداشت به موقع کشت و زرع و خشک شدن محصولات کشاورزان بوده چون اهالی به قدر کافی آذوقه و علوفه نتوانسته بودند ذخیره نمایند. این مطلب جلب نظر (زبیده خاتون) را می نماید و برای رفاه حال کشاورزان و رفع کمبود آب دستور می دهد نهری در جنوب غربی شهر احداث گردد و انشعابی از رودخانه را توسط این نهر جدید به گلپایگان بیاورند و به یادگار این اقدام کتیبه ای در سنگ های کنار نهر نقش می شود که به مرور ایام هم نهر خراب و هم کتیبه محو می گردد.

مجددا در زمان صفویان و به دستور شاه عباس اول صفوی حدود سال های ۱۰۲۴ ه بندی زده می شود و نهر لای روبی و تعمیر می شود و کتیبه ای هم بر سنگ های کنار نهر وجود دارد که حاکی است «یوسف» نامی مأمور احداث و تعمیر نهر هارون بوده است.

غار بهلول

در دامنه کوه الوند و بعد از تخت پهلوان صابر که حدود ۳۱۱ متر ارتفاع دارد - غاری طبیعی وجود دارد به نام (غار بهلول) که هنوز قدمت و مشخصات آن به درستی معلوم نگردیده است.