مدارس اسلامی کازرون در دوره قاجاریه

مدارس اسلامی کازرون در دوره قاجاریه

شهر کازرون که در بخش غربی استان فارس واقع شده است،در طول چهارده قرن حیات اسلامی خود، مکاتب و مدارس علوم اسلامی زیادی داشته است که معرفی کامل آن ها نیاز به تحقیق بیشتری دارد، و ما در این جا نظری کوتاه بر تعدادی مدرسه و مکتب علوم اسلامی در طول تاریخ می افکنیم.

پس از پژوهش های فراوان در کتب قدیم و جدید فارسی به این نتیجه رسیدیم که دوره چهارده قرنی که بر این شهرستان پس از اسلام گذشته است را می توان به دو دوره نامساوی تقسیم کرد:

دوره اول - مدارس و مکاتب مربوط به بزرگان اهل سنت.

دوره دوم - مدارس و مکاتب مربوط به بزرگان شیعه. تقسیم نمود، زیرا آن چه در تاریخ راجع به این شهرستان از آغاز اسلام تا پایان قرن نهم هجری می یابیم به شیوخ و بزرگان اهل سنت در این ناحیه مربوط می شود، و مابقی به بزرگان شیعه، زیرا در اوایل قرن دهم هجری تشیع مذهب رسمی مردم کشور ایران می گردد، و ما در این دوره از چهارده قرن تاریخ پر افتخار دیار خود، مدارس و مکاتب مهم و قابل توجهی داشته ایم که در آن ها قرآن و حدیث و فقه و غیره آموزش داده می شده، و اکثر یا همه بزرگان نام دار ما نیز در همین مدارس مشغول تحصیل و بعدها تدریس می شدند.

الف. مدارس اسلامی در دوره اول

در آغاز اسلام، مردم ایران هنوز زردشتی و آتش پرست بودند. حملات پیاپی الشكریان پیروزمند اسلام در قرن اول هجری به سرزمین ایران و فتح ایالات (شهرها و استان ها) آن، باعث نفوذ مبلغان و مقریان از سوی مفتیان اهل سنت به این کشور شده که به تبلیغ و درس قرآن و حدیث می پرداختند، و چون زمینه آماده بود، مردم ایران بی اختیار و عاشقانه به سوی دین نوین یعنی اسلام کشیده می شدند و در مجالس و محافل درس و بحث و سخنرانی های آنان شرکت می جستند، و دین اسلام را پس از مختصر آشنایی با جان پذیرا و مسلمان می شدند، به طوری که در میان همین تعداد مسلمین صدر اسلام، بزرگان و علمای نام آوری برخاستند و خود، علم تبلیغ و ترویج دین مبین اسلام را بر دوش گرفتند و به ارشاد مردم مشغول شدند، و به سبک مسلمین به ساختن اماکن مقدسه نظیر مسجد جهت عبادت گاه جدید، به جای آتشکده های خود، مدرسه جهت تدریس قرآن و حدیث، رباط جهت پذیرایی از فقرا و مسافران و غریبان و کسانی که تازه به اسلام روی آورده و راه برگشت به خانه و زندگی قبلی خویش نداشتند، سقايه (آب انبار یا حوض بزرگ و مدور) جهت استفاده عموم، می پرداختند که بعداز وفات نیز در ژباط مزبور مدفون و شربت شان زیارتگاه مسلمانان می گردید، و اموات خود را در جوارشان مدفون می ساختند.

در کازرون نیز بازرگانی چون: شیخ ابو عمروبن على بلدی (از شهر قدیم و کهنه که به آن بلد العتیق می گفتند)، و شیخ ابواسحق ابراهيم بن شهریار کازرونی (از شهر جدید به نام حالیه کازرون) و دیگران جهت ترویج دین مبین اسلام به پا برخاستند که شیخ ابواسحق در این خدمت بزرگ گوي سبقت را از دیگران ربوده و در عصر وی کازرون به صورت دارالعلم مسلمین درآمده و شیفتگان از اطراف و اکناف ایران به این شهر آمده و در محضر شیخ به فراگرفتن قرآن و تفسیر و حدیث مشغول می شدند.

شیخ ابواسحق کازرونی (۳۵۲-۴۲۶ ق) در دوران کودکی و جوانی در خدمت جمعی از اساتید عصر خود در کازرون و شیراز و دیگر نقاط مشغول تحصیل علوم اسلامی گردید و پس از آن حوزه درس آموزش قرآن و تفسیر و حدیث دایر و با زردشتیان زمان خود به مبارزه پرداخت تا جایی که موفق شد در مدت کوتاهی بیست و چهار هزار نفر آتش پرست و گبر و یهود را به دست خود مسلمان نماید.

درباره کودکی و درس خواندن «شیخ ابواسحق ابراهیم» گفته اند که در زمان وی دو تن از مقربان عرب به نام های: مقری ابی تمام بصری و مقری بوعلی محمدبن اسحق بن جعفر شامی بودند که در مساجد جامع ورد و شروک کازرون در نیمه دوم قرن چهارم، قرآن درس می دادند و ابراهیم نیز با جمعی از کازرونی ها در جلسات دری ایشان شرکت می کردند و قرآن می آموختند.