داستان معاهده میناب در هرمز

داستان معاهده میناب در هرمز

امام قلی خان پس از ورود به بندرعباس به میناب رفت و روز ۲۴ صفر ۱۰۳۱ ه ق برابر با ۱۰۰۱ خورشیدی و هشتم ژانویه ۱۶۲۲ میلادی با نمایندگان شرکت هند شرقی (شرکت انگلیسی) به مذاکره پرداخت و بعد از گفتگوی بسیار، نتایج زیر به دست آمد:

1. ماده یک مورد نظر فرماندهان کشتی های انگلیسی، بدون هیچ گونه تغییری پذیرفته شد.

٢. در مورد ماده دوم قرار شد تا کسب تکلیف از شاه عباس، قلعه هرمز را طرفین در تصرف داشته باشند.

٣. در مورد ماده سوم، قرار شد از کالاهای انگلیسی آنچه برای شاه عباس و خان فارس فرستاده می شود. از حقوق گمرکی و سایر عوارض معاف باشد، اما حقوق گمرکی کالاهایی که انگلیسی ها برای فروش وارد ایران می کنند پرداخت گردد.

۴. ماده چهارم نیز در صورتی پذیرفته می شود که متحد انگلیسی تعهد نمایند که به درخواست دولت ایران روی فرایرا فرمانده کشتی های پرتغالی و اسپانیایی و نیز «سیمون دوملو» حکمران دست نشانده هرمز را تسلیم مقام های ایرانی نمایند. همچنین موافقت شد که اسیران و زندانیان را هیچ یک از دو طرف وادار به ترک یا تغییر مذهب خود نکنند. پس از این واقعه، امام قلیخان به بندرعباس برگشت و امام قلی بیگ با کشتی های انگلیسی به سمت جزیره هرمز حرکت کردند و آماده رویارویی با نیروهای پرتغالی شدند، اما چون بعد از چند روز انتظار، عکس العملی از جانب پرتغالی ها مشاهده نشد، به سوی قشم راه افتادند.

در قشم، شاهقلی بیگ سردار ایرانی و سپاهیان او قبلا قلعه را محاصره کرده و راه فرار از خشکی را بر روی پرتغالی ها بسته بودند. پرتغالی ها که راهی برای فرار جز از راه دریا نداشتند، ابتدا با تمام نیرو از خود دفاع کردند، اما نهایتا عرصه را بر خود تنگ دیدند ناگزیر پیشنهاد صلح دادند، اما امام قلی خان آن را نپذیرفت. قوای ایرانی در تاریکی شب خود را به کنار قلعه رساندند و سه روز آن را به توپ بستند. روی فرایر، فرمانده کشتی های پرتغالی تسلیم شد با این شرط که کسی متعرض او و حدود پنجاه نفر از سپاهیان او نشوند و اجازه یابند که با اسلحه خود به جزیره هرمز بروند.

این پیشنهاد هر چند به ظاهر پذیرفته شد، اما در عمل نادیده گرفته شد، زیرا سپاهیان ایرانی آن عده از سربازانی که با پرتغالی ها هم دست شده بودند به جرم خیانت به میهن گشتند و با عرب هایی که پرتغالی ها را یاری داده بودند نیز رفتاری مشابه شد. تنها برخی از سران سپاه پرتغالی ها با روی فراير فرمانده آنان را به کشتی انگلیسی ها منتقل کردند تا به بندر «گوا» در هندوستان یا منطقه امن دیگری منتقل سازند. در جنگ قشم سه تن از سربازان انگلیسی کشته و دو تن زخمی شدند. یکی از کشته شدگان «ویلیام بافین» دریانورد و کاشف نامدار انگلیسی بود که اکتشافات او در قطب شمال معروف است. او در جنگ قشم فرماندهی ناو لندن را به عهده داشت و زمانی که برای مساحی و تعیین ارتفاع و مساحت دیوار قلعه قشم به ساحل دریا رفت ناگاه از بالای قلعه، گلوله ای به سوی او شلیک شد که به شکمش خورد و بعد از چند بار غلتیدن جان سپرد. پس از فتح قشم نیروهای ایرانی به بندر گامرون ( بندر عباس) برگشتند تا خود را برای حمله به هرمز و آزادسازی آن جزیره آماده سازند.

هرمز پس از شکست پرتغالی ها

پس از آن که پرتغالی ها، قلعه را تسلیم کردند، انبار مهمات و آذوقه که نزدیک دو میلیون اکوی پرتغالی ارزش داشت، از طرف نمایندگان ایرانی و انگلیسی مهر شد و سربازان ایرانی و انگلیسی به غارت شهر پرداختند. قلعه هرمز را نیز امام قلیخان بر خلاف قراردادی که با نمایندگان شرکت هند شرقی بسته بود، تصرف کرد و فقط نیمی از شهر را در اختیار انگلیسی ها قرار داد.

توپ خانه و اسلحه موجود در قلعه از جمله پنجاه توپ بزرگ برنجی با چرخ و چهار توپ برنجی کوچک و پانزده زنبورک و چند منجیق و حدود ۱۵۰ عراده توپ های کوچک و بزرگ به طور مساوی میان طرفین تقسیم گردید. ایرانیان سهم خود را به بندر گمبرون (بندرعباس)، لار، شیراز و اصفهان فرستادند، از جمله غنائمی که نصیب سپاه ایران شد دو ناقوس بود که زنان پرتغالی در سال ۱۶۰۹ میلادی / ۹۸۸ خورشیدی وقف کلیسای هرمز کرده بودند و بر روی آن ها این عبارت به چشم می خورد: برای ما زنان دعا کنید، خداوند اعقاب شما را بیامرزد. شاه هرمز به نام محمود شاه یا محمد شاه و چند تن دیگر را امام قلیخان به شیراز برد و از آنها نگه داری کرد. پس از گرفتن هرمز، شاه عباس که می خواست بندر گامبرون را مرکز تجارت خلیج فارس قرار دهد، چشم از آبادی آن پوشید و هرمز که قرن ها شهره آفاق بود، رو به ویرانی نهاد تا جایی که حتی در و پنجره و چوب هنای سقف خانه ها به تاراج رفت.