دیوار دفاعی گرگان، ساختاری از قرن ۵ که هنوز پابرجاست!

دومین دیوار بزرگ دفاعی جهان در ایران

آیا تا به حال اسم دیوار گرگان را شنیده اید؟ این دیوار در واقع نمونه ایی از سیستم دفاعی شمال ایران در گذشته می باشد. البته متاسفانه امروزه بخش عظیمی از این دیوار بر اثر عوامل طبیعی از بین رفته است. ارتفاع دیوار گرگان در بخش های مختلف متفاوت بوده و بین 6 تا 10 متر می باشد. جالب است بدانید که رنگ سرخ این دیوار به خاطر مصالحی است که در ساخت آن به کار رفته و به همین جهت در برخی از کتب تاریخی از این دیوار با عنوان مار سرخ یا دیوار سرخ نام برده شده است.

تاریخچه دیوار گرگان

با اینکه اطلاعات دقیقی درباره ساخت این بنا وجود ندارد اما اکثر محققان معتقد هستند که این سازه در بین سال های 484 تا615  میلادی به دستور انوشیروان ساسانی ساخته شده است.

جالب است بدانید که طبق نظریه کارشناسان دیوار تاریخی گرگان همزمان با دیوار چین و برای مقابله با حمله اقوام صحرا گرد نظیر هپتال ها ساخته شده است. همچنین براساس مطالعات انجام شده بر روی قسمت های باقیمانده دیوار مشخص شده که از این مجموعه حدود یک قرن پس از ساخت آن استفاده می شده است.

 بخش های مختلف دیوار گرگان

این مجموعه مانند سایر سازه های موجود در دنیا از بخش های مختلفی تشکیل شده که در ادامه آنها را به شما معرفی می کنیم.

خندق دیوار گرگان

کاربرد این دیوار دفاعی بوده و هدف از ساخت آن محافظت از ایران در برابر تهاجم اقوام صحرا گرد بوده است. در واقع به دلیل کاربردش، در حاشیه دیوار خندقی حفر شده که عرض آن در نقاط هموار به 30 متر و در نقاط کوهستانی به 10 متر می رسد. جالب است بدانید در زمان حمله دشمن، برای بالا بردن سطح امنیت دیوار و جلوگیری از دسترسی دشمن به سازه، داخل خندق ها را با آب های رودخانه گرگان رود پر می کردند. یکی از کارهای هوشمندانه ایی که در ساخت این سازه انجام شده این است که در ابتدای خندق ها سدی را احداث کرده بودند تا بتوانند با سرعت بیشتری آن ها را از آب پر کنند.

قلعه های دیوار گرگان

طبق تحقیقات انجام شده دیوار گرگان علاوه بر کاربرد دفاعی، محل استقرار یا اردوگاه سرباز ها نیز محسوب می شده است. هم چنین بعد از بررسی های انجام شده در دیوار گرگان بنا هایی نظیر آتشگاه، استراحتگاه و چندین قلعه و دژ کشف شده است. در ساخت این قلعه های مستطیلی شکل از آجر و خشت خام استفاده شده است.

سیستم آبرسانی موجود در دیوار گرگان 

یکی از مهم ترین رودخانه های موجود در منطقه شمالی ایران، رودخانه گرگان رود می باشد. این رودخانه در روند تأسیس دومین دیوار دفاعی جهان نقش بسزایی داشته است. در ساخت دیوار گرگان کانال های طولانی برای هدایت آب رودخانه به سایر نواحی حفر شده است. تا به امروز بیش از 50 کیلومتر از این کانال های آب شناسایی شده اند که طولانی ترین آنها حدود 10 کیلومتر طول دارد و در امتداد غرب به شرق دیوار بوده است.

 نکات جالب در رابطه با دیوار گرگان

• طبق بررسی های انجام شده ساخت این دیوار بزرگ حدود 90 سال به طول انجامیده شده است.
• این سازه تاریخی در 29 تیر ماه سال 1378 با شماره 2345 در لیست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
• دیوار تاریخی گرگان، بزرگ ترین دیوار آجری دنیا محسوب می شود.
• این دیوار حدود 200 کیلومتر طول دارد و عنوان سومین دیوار بزرگ تاریخی دنیا را نیز از آن خود کرده است.
• دیوار گرگان، طولانی ترین اثر تاریخی موجود در کشور ایران به شمار می رود.
• در زمان گذشته حدود 30000 سرباز می توانستند در طول دیوار استقرار یابند.
• در کتب تاریخی فراوانی به دیوار گرگان اشاره شده است.
• اولین پژوهش ها برای کاوش دیوار تاریخی گرگان در سال 1275 هجری توسط ژاک دمرگان انجام شده و تا به امروز نیز این بررسی ها ادامه دارد.

اطلاعات بازدید از دیوار گرگان

گردشگران می توانند در تمام فصل ها از دیوار گرگان بازدید نمایند. اما بهترین زمان برای دیدن این سازه تاریخی با توجه به شرایط آب و هوایی اوایل فصل های بهار و پاییز می باشد. البته برای بازدید قسمت های سالم تر این دیوار که در منطقه پیشکمر و در 96 کیلومتری شهر گرگان واقع شده، گردشگران ابتدا باید خود را به کلاله رسانده و سپس به روستای تمرقره قوزی بروند. امیدواریم با خواندن این مطلب، اطلاعات مفیدی در مورد این سازه تاریخی بدست آورده باشید.