آشنایی با بلوک عباسی بندرعباس

آشنایی با بلوک عباسی بندرعباس

بندر عباس که آن را، بندر عباسی و «عباسی» هم خوانده اند از نظر موقعیت جغرافیایی به طول ۵۴ درجه و ۳۰ دقیقه و عرض ۲۷ درجه و ۱۴ دقیقه از خط استوا واقع است و ده متر از سطح دریا ارتفاع دارد. این بندر مدت زمانی نسبتا طولانی از مناطق گرمسیر فارس به حساب می آمد و در تقسیم بندی های آن روز بلوک عباسی ناحیه وسیعی از منطقه گرمسیر بود که از بندر خمیر در مغرب تا جاسک در مشرق امتداد داشت. بلوک عباسی از شمال به منطقه احمدی در حوزه حاجی آباد، از جنوب به خلیج فارس و دریای عمان، از مغرب به لارستان و از مشرق به نواحی سیستان و بلوچستان محدود می شد. و بلوک عباسی شامل پنج ناحیه بود و بندرعباس مرکز آن نواحی به شمار می رفت. پنج ناحیه مذکور عبارت بودند از:

١. ناحیه ایسین و تازیان

شامل روستاهای تازیان، سرخون، قلات، نای بند و ایسین که قصبه این ناحیه بود. ناحیه ایسین و تازیان زمانی یکی از هفت بلوک (بلوک سبعه) بود، اما بعدها از آن جدا و ضمیمه بندرعباس شد.

٢. ناحيه شميل

شامل باغان، تخت، چاه خرگ، چاه فعله، شغو، جلابی، چوچ، حسنلگی، سردره، کشکو، قلعه قاضی ، گودو، نانگ، دروز، شمیل که قصبه و مرکز ناحیه بود.

۳. ناحیه مضافات

شامل روستاهای انگوران، بندر خمیر، بستانو، بند علی، چاه بلغار، خان سرخ، پل، قلات، سورو و عباسی که قصبه این ناحیه بود. در تقسیم بندی های بعدی تعدادی از این آبادی ها ضميمه «محال» گردید که در صفحات بعد به آن ها اشاره خواهد شد.

۴. ناحیه مغوستان

شامل باشکر( بشاکرد) بنه داران، جاشک، سیریک، سیگانی ،گرو طاهرویی ، کناری، کرور و «زیارت» که قصبه یا مرکز این ناحیه بود.

۵. ناحیه میناب

شامل روستاهای پایین شهر (دمشهر) بازیاری، باغ جمال، باغ شیخ سیسی، بالاشهر، پلنگی، بهمنی، تنبک، طلسمی، خاتونی، وکیلی، ده وسطی، دهوک، راونگ، شهوار، کرباسی، کریان، کلاهی، کلیبی، کوهستک، میان شهر، نصیرایی و میناب که قصبه یا مرکز این ناحیه بود.

بندرعباس و جرونات

نواحی اطراف بندرعباس، تا سال ۱۳۲۴ ه ق برابر با ۱۲۸۵ خورشیدی شامل سه بخش عمده بود که به نام «جرونات»، «محال» و مضافات» مشهور بودند. در آن زمان بندرعباس از سمت باختر به ناحیه بستک جهانگیریه در حوزه شهرستان بندر لنگه از سمت خاور به منطقه بشاکرد و بلوچستان، از شمال به بلوک سبعه (فارس) و از جنوب به خلیج فارس محدود بود.

جرونات

جرونات منسوب به «جرون» نام اولیه بندرعباس پیش از «گامرون» بود و آن را «گرمسيرات» هم می نامیدند. جرونات از سمت خاور به بلوک میناب، از سمت باختر به رودخانه شور، از شمال به کوه نیان و از جنوب به خلیج فارس محدود بود. روستاهای عمده جرونات عبارت بود از: شميل، قلعه قاضی، سر دره، گودو، تخت، جلابی ، کشکو، گلنگان، سفین. سایر روستاها در قلمرو این روستاها بودند.

محصول عمده جرونات

خرما، جو، گندم، تنباکو، حنا، ذرت، ارزن، مرکبات، پیاز و هندوانه محصول عمده جرونات بود که در هر آبادی به نسبت میزان آب موجود، به دست می آمد و مقداری از آن ها به شهر بندرعباس حمل و عرضه می گردید.

در سال ۱۲۷۸ خورشیدی مالیات جرونات جمعا پانزده هزار طومار، معادل ۱۸۷۵۰ ریال بود که بین روستاها سرشکن و به وسیله مأموران وصول (قابض ها) دریافت می گردید. قابض ها در گرفتن مالیات از مردم بسیار بی رحم و سنگدل بودند و اگر کسانی قادر به پرداخت مالیات نبودند با چوب و فلک، آن ها را مجبور می کردند تا از هر جا و به هر ترتیب، پولی فراهم سازند و مالیات دیوانی را بپردازند.

آب و آبیاری در جرونات

آب رودخانه ها و چشمه ها مهم ترین منابع آب در جرونات بود. روستاهایی که به آب چشمه و رودخانه دسترسی نداشتند، از آب چاه و آب های سطحی (زه) استفاده می کردند. قلعه قاضی و چاهستان از جمله این روستاها بودند. در قلعه قاضی زمانی بیش از هشتاد حلقه «گاو چاه» وجود داشت و سطح وسیعی از اراضی کشاورزی را با «گاو چاه» زیر کشت می بردند. صدای روح نواز چرخ گاو چاه، هنگام بالا کشیدن آب، در آبادی طنین انداز می شد و جسم و جان را آرامش می داد. چاهستان نیز به داشتن چاه های بسیار مشهود بود و وجه تسمیه آن نیز وجود همان چاه ها بوده است. در روستاهای کم آب، کشاورزی به صورت «دیم» و به امید باران رحمت صورت می گرفت هر چند همیشه نتیجه مطلوب به بار نمی آمد، بعضی سال ها چنان آسمان بر زمین بخل می ورزید که تمام زحمات کشاورزان بر باد می رفت.

چشمه های جرونات

الف: آب های گرم

1. آب گرم نیان: این آب گرم شامل چندین چشمه است و در قدیم پنج آسیاب را به گردش در می آورد. در فاصله کمی از این آبگرم چشمه ای جاری است که آب آن بر خلاف سایر چشمه ها، بسیار سرد است.

۲. آب گرم بهرغ: در روستای بهرغ واقع در شش کیلومتری شمال شرق، روستای «تخت» آبگرمی در بستر رودخانه جاری است که در قدیم چندین آسیاب را به گردش در می آورد.

ب: چشمه های آب سرد

۱. چشمه گرتار، بید و، درزرد: در روستای کشکو، آب چشمه درزرد، بسیار گوارا و مطبوع است و در قدیم بسیاری از مردم روستاهای اطراف، از جمله خوانین شمیل، آب آشامیدنی خود را از این چشمه می گرفتند. درزرد نام رودخانه ای است که چشمه مذكور در بستر آن جاری است.

۲. چشمه های «جغان» در شمال «تخت»

٣. چشمه شاه عوضی که آب آن اندک و اختصاصی یکی از مالکین بود.

۴. چشمه های کوه نیان با نام های گوناگون.