آشنایی با جامعه و جغرافیای شهری بندر انزلی

آشنایی با جامعه و جغرافیای شهری بندر انزلی

شهرستان بندر انزلی در استان گیلان با مساحت 9 / 308 کیلومتر مربع از شمال به دریای خزر، از مشرق به شهرستان رشت از جنوب به شهرستان صومعه سرا و از مغرب به شهرستان رضوانشهر محدود است. این شهرستان با توجه به محدودیت خشکی، جمعیت قابل توجهی را در خود جای داده و این مردم دارای مسکن و معماری خاص بومی این منطقه هستند که مصالح آن و نحوه ساخت آن به موقعیت جغرافیایی آن بستگی دارد. این شهر در تأسیس ادارات از دیگر شهرها پیشی گرفته و پیوند خود را با این مدنیت، مدیون موقعیت طبیعی خود (دروازه اروپا) است. در ادامه با آژانس مسافرتی چهارفصل همراه باشید تا در مورد شهر بندر انزلی بیشتر با شما صحبت کنیم.

انزلی در تقسیمات کشوری

این شهرستان در  22/ 5/ 1323 تشکیل شده و مشتمل است بر یک شهر به نام بندر انزلی و یک بخش به نام مرکزی که در سال ۱۳۱۶ به نام بخش (بندر پهلوی در شهرستان رشت «استان یکم») تشکیل شد. در 20/ 6/ 1322، بخش بندر پهلوی و شفارود از شهرستان رشت جدا و تبدیل به شهرستان و تابع استان یکم شدند، مرکز شهرستان و بخش، بندر انزلی است. ۲ دهستان به نام های چهار فریضه / فرضه، تأسیس 12/ 10/ 1366 مرکز آن کپورچال و لیچارکی حسن رود، تأسیس 14/ 10/ 1366 مرکز آن لیچارکی حسن رود، دارد. این شهرستان براساس شناسنامه آبادی های کشور ایران، دارای ۲۸ آبادی می باشد.

شهر بندر انزلی

شهر بندر انزلی در بخش شمالی شهرستان واقع است و در ۱۳۰۱ ش به شهر تبدیل شد که اولین شهر استان گیلان (رشت در سال ۱۳۰۴ تبدیل به شهر شد) به شمار می رود. لاهیجانی در کتاب جغرافیای تاریخی خود ذکر می کند «انزلی از زیبایی مشهور به پاریس ایران می باشد». آبادی های شهرستان آبادی های چهار فریضه عبارت اند از: آبکنار، اشیلا، اشترکان، بشمن / بشم، تربه بر، چای بیجار، خمیران، رودپشت، سنگاچین، سیاه خاله سر، سیاه وزان، شیله سر، علی آباد کپورچال، قرارگاه تیپ یکم ۵۲ قدس، کپورچال، کچلک، کرگان، کوچک محله، گلوگاه، ماهروزه، معاف. هم چنین آبادی های دهستان لیچارکی حسن رود عبارت اند از: تأسیسات نظامی نیروی دریایی، تربه گوده، حسن رود، شانگهای پرده (شانکهای پرده)، طالب آباد، گلشن، لیچار کی، است. آبادی های نام برده در کنار تالاب و دریا و در جلگه واقع شده اند. اراضی این شهرستان هموار و مسطح است و قسمت عمده این شهرستان را تالاب انزلی فراگرفته است.

جمعیت

جمعیت انزلی براساس آمار سیاحان و سفرنامه نویسان که به این منطقه سفر کرده بودند در سال های اولیه کم بوده که پس از مهاجرت برای کار، جمعیت آن افزایش یافت و دوباره پس از مهاجرت به شهرهای بزرگ مانند تهران از تعداد آن کاسته شد. براساس سرشماری ۱۳۷۵ شمسی، جمعیت این شهرستان ۱۱۹۸۲۷ تن بوده که از این میان ۹۸۵۴۴ تن شهر نشین و بقیه روستانشین بوده اند، ۶۰۶۵۴ نفر مرد و ۵۹۱۷۳ نفر زن و ۲۹۰۴۹ خانوار در این شهر زندگی می کردند. سازمان جغرافیایی آبادی ها، جمعیت آن را ۱۲۲۰۶۴ نفر نوشته و مرکز آمار ایران جمعیت سال ۱۳۸۰ شهرستان بندر انزلی را ۱۲۱۱۳۴ نفر ذکر کرده ست.

زمان جنگ تحمیلی ایران و عراق خانواده هایی از استان های مرزی (جنوب) به منظور اسکان موقت به انزلی آمده و در اردوگاه ها مستقر شدند. پس از پایان جنگ تعدادی بازگشتند و بقیه مقیم این شهرستان شدند. طبق سرشماری رسمی سال ۱۳۶۵ ش، تعداد آنان ۱۹۵۳ نفر با ۴۶۰ خانوار ذکر شده است.

افزون بر این آمارها براساس نوشته های سیاحان نیز آمارهایی غیررسمی در دست است. گملین در ۱۱۸۳ ه ۱۷۷۱ م، تعداد ساختمان های آن را حدود سیصد ذکر کرده است. خودزکو جمعیت بندر انزلی را در سال ۱۲۱۹ ش / ۱۸۴۰م ۸۰۰ نفر گفته است. بهلرا که در سال ۱۲۳۱ ش، از انزلی بازدید کرده و گزارشی برای تقدیم به ناصرالدین شاه تهیه کرده است انزلی را مشتمل بر ۳۰۰ خانوار نوشته است. کارلا سرنا سیاح ایتالیایی که در سال ۱۸۷۷ م / ۱۲۵۶ ش، توقف کوتاهی در انزلی داشت تعداد خانوار را حدود هزار ذکر کرده که تعدادی نیز ارمنی بودند. ملگونف، به ۳۵۰ خانوار در انزلی که ۳۵ نفر ارمنی بودند، اشاره می کند. به نوشته سرنا در فصل صید بر تعداد جمعیت افزوده می شود که این افراد برای کار در شیلات، نمک سود (دودی) کردن ماهی ها و تهیه خاویار مشغول به کار می شوند.

رابینو جمعیت شهر را در سال ۱۲۹۱ ش / ۱۹۱۱ م، ۱۵۰۰ خانوار با ۸۰۰۰ نفر ذکر کرده. طبق سالنامه ۱۷-۱۳۱۸ دبیرستان فردوسی، جمعیت آن ۳۵۰۰۰ نفر اعلام شده است. حسینعلی رزم آرا در فرهنگ جغرافیایی جمعیت شهرستان بندر انزلی را حدود ۴۰۰۰۰ نوشته است. جمعیت مرکز شهرستان (بندر پهلوی = بندر انزلی) را تا شعاع شش کیلومتر طبق صورت اداره آمار در حدود چهل هزار نفر آورده که به علت مهاجرت تعدادی به تهران به حدود ۲۵۰۰۰ نفر کاهش یافته است. کشاورز در ۱۳۵۶ ش، جمعیت انزلی و حومه آن را ۳۵۰۰۰ نفر ذکر کرده است و لاهیجانی جمعیت انزلی را چندی بعد، ۴۸۵۰۰ نفر نوشته است.