شرح جنگ ابزارهای بکار رفته در نگاره های تخت جمشید

شرح جنگ ابزارهای بکار رفته در نگاره های تخت جمشید

نخستین و بیشترین نقشی که میان نقوش نماها به چشم می خورد نیام است. روی بدنه نیام آمیخته از ۹ بزکوهی نر که روی دو پا ایستاده و به پشت نگاه می کنند، دیده می شود که همه همانند یک دیگر است، سوای آن که هر چه به سوی نوک نیام نزدیک تر می شود، اندازه آنها کوچک تر می گردد و بر روی بدنه اصلی نیام به راستی ده نگاره بزکوهی سنگ تراشی کرده اند. در نگاره هر بز یک شاخ کج و یک گوش و صورت و ریش و دم کج نشان داده شده، پاهای جلو به پشت گردن و کفل جانور جلو قرار گرفته است. پاهای بز یکمی به لبه پایینی بخش بالای نیام نهاده شده است و دهمین بز زیر بند نیام پنهان است و تنها پاهای جلو آن را نمایانده اند. پاهای پشت به حالت راه رفتن نشان داده شده و پای چپ، در جلو است. سم این جانوران روی یکی از دو باریکه کناری که بخش مرکزی نگاره بزهای کوهی را از کناره نگاره گل جدا می کند، قرار دارد.

نوک نیام همانند نیام همه شمشیرهای مادی که در تخت جمشید شیراز نشان داده شده، سه پره است و دارای نگاره پیچیده ای است که همه کارهای آن شایان دانستن نیست. در جستار پیش یاد آور گردید که نگاره مزبور همسان نگاره نبرد شیر و گاو است که در نگاره های راه پله نشان داده اند. اکنون که در درستی این جستار، تردید است، گمان می رود سر جانور که به گونه ای روشن سنگ تراشی شده سر گاو است. در یک شمشیر مادی دیگر یک سر جانور همانند که بند بافته نیام بخش بالایی آن را جدا نساخته است شاید سر یک سنگ باشد، در حالی که در یک شمشیر دیگر در نوک نیام آن که نگارهای دیگر دارد سر خرس نگارده شده است.

در شمشیر مزبور، بخش گوش جانور همانند گاو یا سگ با نگارهای به شکل قلب که غنچه ۹ پری در درون آن کنده شده، پوشانیده شده و یک پره از شکل سه برگه یا سه پره را سازمان می دهد. دو پره دیگر قوس های هم مرکزی است که به گونه پیچیده کفل و سر جانور واژگونی را نشان می دهد که شاید شیر باشد. دم منحنی از کفل جانور به سوی چانه گاو و یا سگ ادامه دارد. چنین نگاره دم در نگاره های شیرهای دیگری که گفته شد نیز در بالا دیده می شود. منگوله های موازی که نشانه مو یا پشم است، بخش بین سه پره یعنی پشت شیر و گردن گاو یا سگ را پوشانیده است، کنده کاری در شکم و سر شیر، ناروشن و ناپیداست.

برای جلوگیری از تکان خوردن نیام و هم چنین برای این که به آسانی بتوان با یک دست شمشیر را از نیام کشیده، نیام با بندی به ران راست بسته شده است. یک بخش تابیده بند مزبور در جای پیوست بدنه و نوک نیام بر گرد آن پیچیده، یک سوی بند با نگه دارنده راست گوشه شکل پیوست به آن سنگین شده از چنبره ای که از پایانه دیگر سازمان می یابد رد شده است. این نگهدارنده که از سنگ یا فلز است بریدگی ها یا شیارهایی در درازنای خود دارد.

جنگ ابزارداري تبرزین پادشاه را به دست راست گرفته است که دسته آن از چوب بوده با شکاف های موازی که بر آن کنده اند تا هموار گردیده است. پایانه دیگر دسته در سوراخ تیر که شاید جنس آن از فلز گران بها بوده، قرار داشته است. جنگ ابزار مزبور در سر دارد، یک سر آن به شکل سر پرنده است که از منقار پهن باز آن یک تیغه بیضی شکل بیرون آمده است. سر دیگر ساخته شده از چنگال دو شاخه ای است که از پایانه دایره وار استوانه بازی بیرون آمده است. کمان شاهی پیدا نیست، ولی جنگ ابزار دار جعبه جای کمان را (که در اصل از چرم ساخته می شده) بر شانه چپ خود می برد، بالای این جعبه جای کمان به شکل پرنده است که همانند طوطی می باشد.

جنگ ابزاردار جعبه جای کمان را با تسمه ای نگاهداشته و پایانه چنبره مانند آن دارای نگه دارنده فلزی به شکل دو پای آهوست که در یک گوشه به هم پیوست شده باشد. این نگهدارنده خودداری از آن می کرد که تسمه از دست ابزاردار به در رود. اگر جعبه جای کمان از آن خود این مرد مادی بود آن را به کمر می بست، همان گونه که جای کمان بزرگان و نگهبانان نگاره های تالار شورا و آپادانا به کمر دارندگان آنها بسته است، از روی آن نگاره ها می توان به چگونگی منحنی که به گونه چپکی روی جعبه جای کمان در نگاره های گنجینه دیده می شود، پی برد. این خط لبه پایینی بخش بالایی جعبه است که روی بخش پایینی قرار داده شده است. از روی این نگاره به روش باز کردن جعبه پی برده می شود. یک تسمه چنبره مانند که از ته جعبه جای کمان بیون می آمده وسیله پیوست جعبه به کمر بوده است و این تسمه افزون بر تسمه ای است که در این نگاره به دست جنگ ابزاردار دیده می شود و آن نیز برساخته به کمربند بسته می شده است.

نه ابزاردار شاهی ترکش دارد و نه هیچ یک از کسان دیگر چه پارسی و چه مادی که دارای جعبه کمان هستند. بنابر این گمان می رود که درون جعبه مزبور مانند گوریتوس سکاها افزون بر کمان، شماری تیز نیز بوده است. به گمان بسیار برآمدگی روی جعبه کمان پادشاه که موازی با پشت جنگ ابزاردار در نگاره های سوی خاوری حیاط گنجینه است نیز پذیرنده این گمان باشد، ولی روی هیچ یک از نگاره های جعبه کمان که در دیگر سنگ تراشی های تخت جمشید نموده شده است، چنین برآمدگی پدیدار نیست.

دانسته نیست که این برآمدگی ها برای چه آهنگی بوده است، در پیدا در هر دو گروه نگاره برجسته بخشی از سایبان را نشان می دهد، اگر چه شاید به درستی چیزی همانند پرچم یا به گونه ای از خزانه بر می آید، این دو چیز آن هایی باشد که به وسیله خدمتگزارانی که در کنار پایه های سایبان ایستاده بوده اند، برده شده است.