یادداشتی درباره وضعیت های مختلف در درام(2)

یادداشتی درباره وضعیت های مختلف در درام(2)

البته در این میان ژرژ پولتی اذعان کرد که در این عدد (یعنی سی و شش) هیچ راز و رمزی وجود ندارد و نمی توان آن را بر اساس نشانه شانسی به مفهوم خاصی پیوند داد. می شد عددی کوچکتر و یا بزرگتری را انتخاب کرد اما به نظر او عدد سی و شش از تمام عددهای دیگر برای برشمردن وضعیت مختلف نمایشی مناسب تر بود و به همین علت بر روی عدد سی و شش دست گذاشت.

این که ادعای قطعی کرد که فقط سی و شش وضعیت نمایشی وجود دارد دارای مزیتی منحصر به فرد است و آن کشف این حقیقت است که در زندگی فقط سی و شش وضعیت عاطفی برای انسان ها وجود دارد. یعنی ما تمام شور و هستی را در سی و شش وضعیت عاطفی در می یابیم. در این وضعیت ها، فراز و نشیب های بی وقفه ای وجود دارد که مانند امواج، دریای تاریخ انسانی را تشکیل می دهند. این فراز و نشیب در واقع عین عنصر تاریخ است. زیرا عنصر بشر را خواه در سایه های جنگلهای آفریقایی، خواه در دورانهای نبرد تن به تن انسان با حیوانات وحشی در کوهها و جنگل ها، خواه در زیر نور چراغ های شهر و خواه در آینده های بی نهایت دور می سازد. ما با همین سی و شش وضعیت عاطفی، و نه بیشتر، ساز و کار عالم هستی را نه فقط رنگ آمیزی بلکه درک می کنیم. زیرا شجره نامه ما و نیز شناخت ما از ماورای طبیعت از همین وضعیت ها ساخته شده است و خواهد شد. آری، کلیه ماوراهای طبیعت از همین وضعیت ها ساخته شده و و در همین سی و شش وضعیت خلاصه می شوند.

در واقع ژرژ پولتی مانند دیگر اندیشمندان و پژوهشگران بزرگ تاریخ تفکر و اندیشه بشر، به دنبال این بود که به فرمولی کلی از زندگی دست یابد. اینکه او درام را بررسی کرد شاید به مثابه یک پوشش برای انجام چنین کاری بود. پولتی در اصل خیال می کرد که درام را میتوان در سی و شش وضعیت بصورت کامل و بدون استثنا خلاصه کرد و چون درام آینه تمام نمای زندگی انسان هاست، پس بنابراین زندگی انسان ها را نیز می توان در همین سی و شش وضعیت خلاصه نمود. ضمن این عجیب است او در ابتدا می گوید که در انتخاب عدد سی و شش خیلی وسواسی ندارد و این عدد می توانسته کمتر و بزرگ تر هم باشد و بعد در ادامه میگید که این سی و شش، نه کمتر و نه بیشتر بصورت کامل نشان دهنده وضعیت های مختلف احساسی بشریت است. به نظر می رسد که بخش اول مطلبش برای شانه خالی کردن از بار مسئولیت تئاتری اش است و اینکه چون جواب متقنی برای سوالات منتقدان نداشته، مجبور شده این قدر متواضعانه سخن بگوید اما در بخش دوم، خیلی رو و مشخص ادعا کرده که حالات مختلف انسان ها را در همین سی و شش وضعیت می توان به نمایش در آورد.

اما جدای از این موضوع، معلوم می شود که در هر نژاد و ملتی با مشاهده تلفیق بی وقفه این سی و شش وضعیت عاطفی بر روی صحنه خودآگاهی قطعی آغاز می شود. به همین دلیل، یونانی ها شهرهای خود را با پی ریزی یک تماشاخانه، احداث می کردند. همچنین، واضح است که تنها عظیم ترین و کامل ترین تمدن ها استنباط ویژه خود را از نمایش تکامل و توسعه می دادند و با هر تحول جدید در جامعه یکی از این مفاهیم را آشکار می ساختند و این همان تحولی است که از درون آن امید مبهم اما صادقانه عصر ما، در پای بناهای یادبود هنری گمنام که از مدت ها قبل و ظاهرا به دلایل تجاری موجودیتی نداشت، ظهور کرده است و در انتظار آرمان های نمایشی است. خلاصه، پولتی پس از گردآوری تمام دیدگاهها و نظریات نمایشی، توانست رژه عظیم نوع انسان را با جامه های رنگارنگ و مخصوص در جام حهان نمای نمایش مشاهده کند یا حداقل تلاش کرد که این کار را انجام دهد. شاهدان هندو و ارابه هایشان، دلیران چینی با نوای ماندولین، قهرمانان برهنه یونانی، سلحشوران افسانه ای، ماجراجویان شمشیرزن شنل پوش، شاهزادگان گیسو طلا، پریان دریایی با گوهرهای پر تلالو، دختران کم رو با مژگان های افتاده، روسپیان مشهور، دختران باکره آتنی، کشیشان اعتراف بگیر، نجواها و زمزمه ها، شخصیت های مذهبی در حال ترویج افکار خود، دیوهایی که در پای بزها زانو زده اند، بردگان زشت، فرشتگان، شیاطین شاخدار در لباس های مبدل، تارتالیای الکن، گراسیوسوز پرچانه، دلقک های شکسپیری، لوده های هوگویی، کلانترها، مرتاض های بی حرکت بودایی، قربانی کنندگان سفید پوش، شهدایی با هاله های نورانی، اولیس های زیرک، راکشاساهای ترسناک، رسولانی که با بشارت های خود جهان را مصیبت زده می کنند، جوانان پاکدل و دیوانه های خون آلود همه این ها در اینجا جمع شده اند و خاطره دوره های پر عظمت و با شکوه خود را زنده می کنند اما از جنبه های منشوری که متعلق به گوتزی است پیوسته یکی عرضه می شود.

این سی و شش وضعیت، که پولتی قصد بازسازی آنها را دارد، مسلما باید ساده و واضح باشند و خصایص و ویژگی های آنها دور از ذهن نباشند. این خصیصه ها در تمامی عصرها و نوع های ادبی تکرار می شود و ما با مشاهده این تکرارها نسبت به آن مطمئن می شویم. در مطالب پولتی، خواننده با هزار و دویست نمونه آشنا می شود. از این تعداد هزار نمونه مخصوص صحنه های تئاتر است و بقیه آثار نیز از میان نمونه های بسیار معروف و متفاوت انتخاب شده است.

بقیه آثار نیز تلفیقی از میان آنهاست. در این نمونه ها، نمایش های اصلی چین، هند، یهود و نیز یونان مشاهده خواهد شد. با این وصف، خواننده به حای آنکه به سی و دو تراژدی کلاسیک بسنده کند، از آن دسته از آثار تمدن هلنی بهره مند خواهد شد که متاسفانه به دلیل راحت طلبی مردمان روزگار ما هنوز در زبان لاتین مدفون مانده اند. آثاری که میتوان از میان سطور آن صدها شاهکار را بازسازی کرد و طراوت و زیبایی غریبی را از میان سایه هایی که این آثار را در آنجا تبعید کرده ایم، مشاهده کرد. در اینجا نمایش های مذهبی ایرانی و قرون وسطایی را که تقریبا بدون استثنا به دو یا سه وضعیت مرتبط می شدند را پولتی کنار گذاشته بود.