آشنایی با سیر تحول نامگذاری بندر انزلی

آشنایی با سیر تحول نامگذاری بندر انزلی

مفهوم نام انزلی و غازیان به تصریح در منابع نیامده است و به درستی روشن نیست و بیشتر مطالبی که درباره ریشه آن در ادبیات شفاهی آمده به افسانه شبیه است. متداول ترین وجه تسمیه حاکی از آن است که دو برادر «ترکمن» یا «روس» به نام های آنزان یا انزل خان و غازان خان به این ناحیه از ایران آمده بودند. غازان خان در مشرق و انزل خان در مغرب ساکن شدند و از این رو این دو منطقه، غازیان و انزلی نامیده شد. عده ای نیز نام انزلی را برگرفته از طایفه آنزان می دانند و برخی اظهار می دارند روس ها و گرجی ها، انزلی را «زن زلی»، «س ینسیلی» می نامند و می نگارند که در روسی قدیم به معنای «بمان» و «توقف کن» است.در ادامه با آژانس مسافرتی چهارفصل همراه باشید تا در مورد نام بندر انزلی بیشتر بدانیم.

در این منطقه گیاه «لی» که سقف خانه ها را از آن می پوشانند و حصیر و طناب نیز با آن می بافند بسیار می رویید و «هنزر» به معنی این اندازه (تا زانو، تا کمر، تا سینه) و با دست فاصله یا اندازه آن را نشان می دهند که گفته می شود هنزر که در مجموع = هنزرلی = هنزلی یعنی تا این جا «لی» یا ظاهرة گفته می شد آن جا که «هنزلی» داشت برویم یا رفتیم و...

«زل» را جا و مکان نیز معنی می کنند که انزلی = محل لی در لهجه محلی جایگاه یا محل لى نامیده می شد، تعریف دیگر از آن این که چون خانه ها را ازلی می ساختند می پوشاندند آن جا را خانه ازلی می نامیدند که براثر تکرار و مرور زمان به انزلی تبدیل شده است.

«انجر» = لنگر کشتی و انگر و لنگر هر دو در اصل یونانی اند که وارد زبان های فارسی و عربی شده اند و یونانیان به بندر انزلوس ، و به مرداب و گنداب «انزلیا» و «انزلیوس» می گویند که این کلمات به مرور تبدیل به انزلی شد و انزلیج / انزلیچ (به عبارتی به معنی اسکله که جلو رودخانه برای پهلو گرفتن کرجی ها می ساختند) است، که سرانجام به انزلی تبدیل شده است.

هم چنین آب + زل = آبزل یا «افزل» به معنی مماس و تماس (تماس آب با کف قایق) چون آب دریا و رودخانه ها (تالاب) با هم در تماس بودند محل تلاقی آنها همزل = همزلی گفته می شود.

برخی انزلی را برگرفته از نام میوه تلخ و بدمزه گیاه حنظل و نام محل روییدن آن = حنظلی می دانند و جایگاه پست تر و نازل تر نیز انزل گفته می شود (لغت نامه دهخدا) «انزل» به تعبیری با «انشان» قرابت دارد. با توجه به متن فرمان کورش کبیر که خود و پدربزرگ خود را شاهان «انشان» یا «انزان» خوانده و کاوش های باستان شناسان گواه از آن دارد که انشان در فارس کنونی قرار داشته، گمان می رود برخی مناطق کوچک از مناطق بزرگ نام می گرفتند که در این مورد منطقه انزل در اورمیه قابل توجه است. زیرا برخی معتقدند با آمدن اهالی انزل اورمیه برای مرزبانی به این محل آن را انزل و سپس انزلی نامیدند. برخی نیز آن را برگرفته از واژه آنز لوا = فرود آیید می دانند اما طهرانی انزلی را واژه ای فارسی معرفی می کند.

نظریه دیگر این که از دو کلمه "آن – سر" مانند رودسر و... تشکیل شده بود که به معنی منتهی الیه رودهایی که به دریای خزر می ریختند نامگذاری و بعدها به انزلی تبدیل شده است، هم چنین وی سر «بوته سر» و «توتم» را نام های دیگر انزلی می دانند. برخی نام سابق انزلی را «گوران تپه» ذکر کرده اند زیرا تپه های شنی بسیاری در این منطقه حتی تا چند سال پیش وجود داشت.

لاهجی در کتاب تاریخ خانی از ۸۸۰ تا ۹۲۰ قی، به انزر اشاره کرده است. علت نام گذاری غازیان: به دلیل این که در گذشته آبگیر و محل تجمع غاز بود آن را غازیان می نامیدند و به نظر برخی، چون در زبان ترکی، گلوگاه و تنگه بغاز گفته می شود، اسم غازیان نیز از بغاز ترکی و یان = بغازیان گرفته شده که بعدها تبدیل به غازیان شد. دیگر این که شاید برگرفته از غزه = جنگ و غازی = جنگجو و غازیان = جنگجویان باشد. همچنین نسبت داشتن به انزلی را انزلیجی یا انزلیچی و نسبت به غازیان را غازیانی گفته اند.

انزلی از ۱۳۰۴ تا ۱۳۵۷، بندر پهلوی خوانده می شد. چنانکه در ۱۳۱۴ فرهنگستان، تغییر نام انزلی به پهلوی را رسما تأیید کرد و نام انزلی، توسط رضاشاه به بندر پهلوی تغییر یافت. از آن پس در منابع مانند لغت نامه ها و دایرة المعارف ها و کتاب های دیگر نام قدیم آن را بندر انزلی معرفی کردند.

پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران در بهمن ۱۳۵۷ ش، اهالی نام بندر پهلوی را به بندر انزلی تغییر دادند و طبق تصویب نامه جلسه مورخ 13/ 6/ 1358 بنا به پیشنهاد شماره ۷۴۷۳ / ۵۳ ، مورخ 11/ 6/ ۱۳۵۸ وزارت کشور و به استناد تبصره ۲ ماده ۲، قانون تقسیمات کشوری مصوب آبان ۱۳۱۶ ش، هیئت وزیران دولت تصویب کرد نام شهرستان و شهر بندر پهلوی تابع استان گیلان به بندر انزلی تغییر یابد.