ارتباط میان نقوش با سنگ نوشته های تخت جمشید

ارتباط میان نقوش با سنگ نوشته های تخت جمشید

در گزارش پیش درآمدی بین نگاره خزانه را با سنگ تراشی های درگاه خاوری تالار شورا آورده شد. در تالار شورا تنها شاهنشاه و جانشین وی نموده شده اند. هر دو تن پوش رسمی بر تن دارند و چشم پوشی از این بخش از دیدگاه دیگر همانند چهره شاهنشاه و جانشین در نگاره خزانه هستند. به گمانی بسیار تالار شورا یکی از نخستین ساختمان هایی بوده که در تخت جمشید پایان یافته است و تردیدی نیست که دو تنی که نشان داده شده اند، داریوش یکم و خشایارشا هستند. آمیختگی نام داریوش و خشایارشا در چندین جا در سنگ نبشته دیده می شود. پروفسور هرتسفلد یاداور می شود که در کاخ داریوش نام داریوش (پادشاه بزرگ) در یک بدنه و درگاهی و نام خشایارشا پسر داریوش شاه بر بدنه روبه روی همان درگاه که همانند یک دیگر است، نگارده شده است. در هنگام کندن این سنگ نبشته، خشایارشا در پیدا هنوز جانشین بوده است، ولی هنگام نوشتن سنگ های بدنه های دو سوی ایران همان کاخ به درستی بر تخت شاهی پدرش نشسته بوده است.

او در آن سنگ نبشته چنین می گوید: «پدرم این کاخ را ساخت و از خداوند خواستار پشتیبانی برای آنچه من کرده ام و آنچه پدرم داریوش شاه کرد،» می نماید که همین دعا در سنگ نبشته دیستک بزرگ ورودی به نام خشایارشا نیز خواسته شده است.

متن دو سنگ نبشته دیگر هم چه با این مورد و چه با سازوکار مزبور پیوند دارد.

بر پایه ستونی در شوش، خشایارشا چنین بیان می کند: «این هدیش را داریوش شاه که پدرم بود، ساخت» و در سنگ نبشته وان می گوید: که خشایارشا در کرانه ای که به فرمان پدرش هموار کرده بود، سنگ نبشته ای نوشت.

از پادشاهان دیگر هخامنشی و جانشینان ایشان سنگ نبشته ای پدیدار نیست که چنین همکاری نزدیک درباره کوشش های ساختمانی را نشان دهد و نیز در سنگ نبشته ای پادشاهان پس از او همانند ارجی که خشایارشا برای کارها و کوشش های پدرش داشت، نمونه ای دیده نمی شود. این دیده ها نیز دید خواننده را مبنی بر این که نگاره شاه و جانشین در ساختمان خزانه تخت جمشید شیراز و تالار شورا همان نگاره داریوش و خشایارشا است، نیرو می بخشد.

بدین قرار تنها کاخ آپادانا، باز می ماند. باید پذیرفت که انجمن پر شکوه بر تخت نشستن شاهنشاه، انجمن بار که در نگاره خزانه نشان داده شده است برای آراستن ایوان های جنوبی و خاوری آپادانا بسیار خوب می باشد، ولی این نگاره حتا برای بدنه های پهن درگاه های آپادانا که پهنای آنها 48/5 متر می باشد نیز بزرگ است. درازی نگاره سوی جنوب 225 / 6 متر است. در این جا شاید به همان روش خزانه، رفتار شود، یعنی نگاره برجسته به صورت انجمن یگانه ای ساخته و در دیوار کار گذاشته شود. اگر این دو نگاره را در دو ایوان آپادانا پیدا کرده بودند بی درنگ در این انجمن گزارش دادن هزار بد دیده می شد که بزرگداشت رسمی گروه نمایندگی تیره های گوناگون بزرگان و نگهبانان را که بر دیوارهای پلکان های این ایوانها سنگ تراشی شده، آغاز کرده است. تن پوش نیمه رسمی شاهنشاه در نگاره گنجینه انگیزه بایسته آوری بر این کار نیست که این انجمن را پاره ای از بزرگداشت های رسمی ندانیم.

شاید برای قرار دادن آراستنی های رسمی پس از پایان کار سنگ تراشی، سوراخ ها و شکاف های بایسته، کنده می شد. این رمز را هزار بد فرضی بر ناهمسانی دربانان پارسی و مادی که گروه های نمایندگی تیره ها و توده های گوناگون را در نگاره آپادانا راهنمایی می کند، گردنبندی بر گردن ندارد، خود دارای ارجی ویژه است. افزون بر این در انجمنی که برای پذیرفتن شماری بسیار از بزرگان آراسته شده است، چنین گمان می رود که شاهنشاه شمار زیادتری از دربانان و بزرگان را همراه داشته باشد.

در هر حال با این که به درستی نمی توان امکان این کار را که نگاره های خزانه در اصل برای قرار دادن در دیستک دیگری در دید آورده شده بود، نادیده گرفت، آشکار است که آنها را در کرانه مرکزی ساختمان خزانه قرار داده اند. به باور ما این نگاره ها برای آراستن ایوانهای حیاط خزانه ساخته شده و آهنگ آن بوده است که یکی از آیین های بزرگ درباری را که در این جا برپا می گشت نشان بدهند و جاویدان سازند.