فیلمهای ترسناک ایرانی تا چه حدی میتوانند بیننده را بترسانند

فیلمهای ترسناک ایرانی تا چه حدی میتوانند بیننده را بترسانند

سینمای ایران نوع خاصی از سینماست. سالهاست که فیلمسازان ایرانی با جریان رئالیستی سینما همراه شده اند و باهمین جنس سینمایی، تاکنون موفق شده اند که تا آنجایی که امکان پذیر است در مجامع و جشنواره های جهانی ظاهر شده و فرهنگ این مملکت را به جهانیان نشان بدهند. اما این مزیت باعث شده تا بسیاری از ژانرها و گونه های سینمایی محجور بمانند و کمتر کسی در ایران جرات کند که به دنبال جنس دیگری از سینما برود.
گونه هایی مانند فانتزی، ترس، اکشن، معمایی و غیره از جمله گونه های سینمایی محسوب میشوند که یا فیلمسازان ایرانی جرات رفتن به سمت آنها را ندارند و یا اینکه اگر هم تلاش کنند در این نوع از سینما تجربه اندوزی بکنند در این امر ناکام میمانند. یکی از این نوع سینما، ژانر ترس و دلهره و وحشت است که لفظ آن بنام ژانر هارور مشهور است. فیلمهای هارور در سینمای امریکا، اروپا و حتی آسیای شرقی و خصوصا ژاپن طرفداران زیادی دارد اما در سینمای ایران مشخص نیست که چون ذائقه مردم نمیپذیرد فیلم زیادی در این گونه ساخته نمیشود و یا اینکه چون فیلمهای هارور خوبی تولید و پخش نمیشود ذائقه مردم با سینمای رئالیستی و اجتماعی عجیب شده است.
اما واقعیت اینجاست که در پشت سینمای هارور در غرب ادبیات گوتیک نهفته است. رمان هایی مانند فرانکشتاین و داستان های خون آشامی همواره تلاش کرده اند تا پشتوانه سینما باشند و نویسندگاه و فیلمنامه نویسان همواره دوست دارند که از آثار ادبی ترسناک جامعه خود اقتباس کنند. البته در ایران ادبیات ترسناک به غنای ادبیات غربی نیست و اتفاقا در ادبیات هم عمده آثار منابعی واقعیت گرا و عینی هستند.

اما در کنار این موضوع، توجه عامه جامعه به مسائلی مانند: دعا نویسی، جادو و سحر، جن و پری و مسائلی از این دست از دیر باز در فرهنگ عامه وجود داشته و اتفاقا بهترین پشتوانه برای سینمای ترس و دلهره میتواند باشد. عجیب است که چرا تاکنون فیلمسازی بدنبال استفاده خوب و مناسب از این نوع سینمایی نرفته و فیلم خوب و شاخصی در این زمینه نداریم.
فیلم ماهی و گربه اثر شهرام مکری، اگر چه نمیتوان آن را تماما فیلمی هارور دانست، اما در بعضی صحنه ها از عناصر ترس و دلهره استفاده خوبی کرده است. در فیلم ماهی و گربه تلاش شده از این موقعیت تکراری در سینمای ترسناک که عده ای جوان در منطقه ای دورافتاده به چنگ قاتلینی وحشی افتاده و یکی یکی توسط آنها قربانی میشوند استفاده تازه ای بکند. در این فیلم صحنه ای وجود دارد که برای اولین بار خطر احساس میشود. دختر و پسری در حال جر و بحث هستند و ناگهان گربه ای از کنار آنها رد میشود. دختر با دقت گربه را نگاه میکند و ناگهان میبیند که یک تکه از انگشت انسان درون دهان گربه است. البته ما بعنوان مخاطب هرگز این گربه و انگشتی که درون دهانش است را نمی بینیم اما این موقعیت به لطف بازی خوب و فضا سازی درخشانش حسابی بر روی ما تاثیر گذاشته و لحظاتی مبهوت تصویر میگرداند.
ماهی و گربه اگرچه نخواسته فیلمی ترسناک باشد اما با توجه به استفاده درستی که از بعضی المان ها و عناصر سینمایی کرده توانسته است مخاطب را در بعضی از صحنه ها دچار ترس و دلهره کند. این فیلم نه از روی کتاب و اثر ادبی اقتباس کرده است و نه بر باورهای عامیانه تکیه کرده؛ بلکه صرفا بر قدرت بیانی سینما تکیه نموده و با استفاده درست از دوربین، رنگ، صدا و بازیگردانی به این مهم دست یافته است.

بگذارید مثال خارجی بزنم که شاید بتواند بعنوان یک الگو هم برای سینمای خودمان مفید باشد. فیلم پروژه جادوگر بلر یکی از نمونه های بسیار موفق در چند گونه از سینماست. هم یکی از آثار درخشان در ژانر هارور محسوب میشود که به لطف فرم مستندی که دارد بسیار بر مخاطب خود اثر میگذارد و هم اینکه بعنوان یک ماکیومنتری یا مستند قلابی، در این نوع از فیلمسازی جریان ساز شده است. جادوگر بلر به روایت داستانی از سه نفر دانشجوی فیلمسازی میپردازد که شنیده اند در جنگلی یک جادوگر بنام بلر زندگی میکند و آنها میخواهند از این جنگل و سپس از این جادوگر مستندی تهیه کنند. آنها نهایتا در دام می افتند و سالها بعد فیلمشان به دست عده ای می افتد.

این فیلم صرفا با تکیه بر یک باور فولکلور و عامیانه که حتی ممکن است در واقعیت وجود نداشته باشد چرا که یک مستند قلابی محسوب میشود و بدون اینکه از پشتوانه ادبیات گوتیک استفاده کند، صرفا با استفاده از تمهیدات سینمایی توانست که موفق ظاهر شود. دوربین روی دست و لرزان فیلم، لوکشین خوب آور که جنگلی با درختان انبوره است و سه شخصیت اصلی فیلم در این جنگل تک و تنها افتاده اند، فضای بیرون قاب که دائما انگار خطری در انتظار این سه نفر کمین کرده است و چند نکته ریز و جزئی دیگر، باعث شد تا پروژه جادوگر بلر علارغم بودجه بسیار ارزان خود به فروشی فوق العاده دست یابد. واقعا بکار بردن این سطح از خلاقیت کار خیلی سختی نیست و بسیاری از فیلمسازان جوان در هر کشوری و با هر فرهنگی میتوانند دست به ساخت چنین آثاری بزنند.

در کلچیزی که مشخص است این است که فیلمهای هاروری که در هالیوود و کشورهای قدرتمند از نظر سینمایی تولید میشوند، تکیه زیادی بر جلوه های ویژه داشته و به همین دلیل هم نیاز به تکنولوژی مناسب بودجه های فراوان دارند. بسیاری از فیلمسازان ایرانی هم با توجه به این مورد و اینکه از نظر مالی و تکنولوژیکی توان رقابت با این گونه آٍثار را ندارند، یا به سمت ساخت آثار هارور نرفته و یا اگر هم میروند، شجاعت و خلاقیت لازم را به خرج نمیدهند.
ما وقتی از سینما حرف میزنیم راجع تمام سینما صحبت میکنیم. جریان سینما در جهان بصورت پیوسته در حال حرکت است و بهتر است که فیلمسازان ایرانی هم از قافله عقب نمانده و تلاش کنند تا آنجا که میتوانند در گونه ای بجز سینمای رئالیستی هم تجربه کنند تا شاهد سینمایی پیشرفته، متنوع و غیر خسته کننده باشیم.