معرفی و بررسی فیلم زیر سایه ها

معرفی و بررسی فیلم زیر سایه ها

فیلم زیر سایه ها، اثر بابک انوری فیلمی در ژانر هارور محسوب میشود. این فیلم تا حدود زیادی در ترساندن مخاطبش موفق عمل میکند و فیلم با ارزشی از این بابت محسوب میشود. قطعا برای کسانی که به ژانر ترس و وحشت علاقه دارند میتواند توصیه مناسبی باشد.

بابک انوری خود در مصاحبه ای اعلام کرده بود که از کودکی فیلمهای ترسناک را دوست داشته و به همین دلیل تصمیم گرفته تا با استفاده از تمام اندوخته هایش، فیلمی بسازد که هم قواعد ژانر را رعایت کند و هم تا جایی که میتواند خلاقانه باشد. فیلم زیر سایه ها، داستان یک خانواده را در سال های جنگ ایران و عراق روایت میکند. روزهای بمباران است و تهران حسابی ناامن شده است. مادر خانواده که زن جوانی هم است، دوست دارد که در رشته پزشکی تحصیل کند اما به دلیل مشکلات سیاسی اش ممنوع التحصیل است و از این کار باز داشته می شود. شوهر او پزشک است و به همین دلیل هم، این زن به نوعی نسبت به شوهر خودش حسادت می ورزد و تنش میان خانواده آنها آغاز می شود.

مرد خانواده به مرز احضار می شود تا مصدومان جنگ را مداوا کند. به همین دلیل زن و دختر کوچکش در خانه تنها می مانند. دختر بچه با ارتباطی که با پسر بچه همسایه دارد، کم کم احساس ترس میکند. به مادرش میگوید که کسی با او حرف میزند و حتی گاهی زنی را می بیند. زن که فرد تحصیل کرده و مدرنی است، ابتدا این حرفها را باور نمیکند اما در ادامه داستان، زمانی که خودش هم درگیر این قضایا می گردد، تلاش میکند تا خودش و دخترش را از شر این اتفاقات راحت کند.

فیلم شروعی سیاسی دارد. فضای دهه 50 یا اوایل دهه 60 را روایت میکند که به خاطر التهابات زمان جنگ، فضای جامعه به شدت ترسناک و خفقان آور است. انوری تلاش کرده تا از این اوضاع جامعه در آن زمان به نفع لحن و فضای ترسناک فیلمش استفاده کند. البته تا حدودی هم موفق شده اما قضیه اینجاست که بیشتر به شعارهای سیاسی می پردازد تا عنصر ترس. در این صحنه ها ما بیشتر کلیشه هایی را می بینیم که کارگردانان آن ور آبی از ایران نشان میدهند. زنی که تنها و بی پناه میان مردان بی کله و خشک گیر افتاده است و به همین دلیل هم دائما در معرض خطر است. چنین شخصیت هایی که در خارج از ایران به روی تصویر رفته اند، همگی کلیشه ای و فاقد ظرافت های هنری هستند.

اما فیلم از سکانس های ابتدایی که جدا می شود تازه داستانش شروع میشود.  کم کم فضای رعب و وحشت در فیلم جان میگیرد و اضطراب مورد نظر کارگردان در جان مخاطب رخنه میکند. شمایلی که انوری در فیلم زیر سایه ها، از خانه نشان میدهد همان چیزی است که در اکثر فیلم های ترسناک دیده ایم. هرگاه که خانه در معرض خطر و تهدید است ، احساس ترس هم برای مخاطب تولید می شود. مخاطب با شخصیت های فیلم همذات پنداری میکند چرا که آنان خانه شان را از دست می دهند.

یکی از نقاط قوت فیلم این است که تلاش کرده ترس را به شیوه ای رئالیستی به مخاطب نشان دهد. اگرچه در چند صحنه که ما جن (هیولای فیلم ترسناک) را می بینیم که اتفاقا بسیار بد و غیر ترسناک هم به تصویر کشیده شده است؛ اما در بیشتر لحظات فیلم به رئالیستی ترین شکل ممکن و بدون استفاده از جلوه های ویژه رایج در فیلمهای ترسناک ساخته شده است. نه خبری از گریم های عجیب و غریب است و نه موجودی را می بینیم که لحظه به لحظه با ظاهری عجیب و غریب به دنبال شخصیت هاست. شاید اگر انوری در این فیلم، همان چند نمای کوتاه را که جن مقابل دوربین می آید نشان مان نمی داد، فیلم بسیار موفق تر از الانش میشد.

اما به هر حال، این که یک فیلم ترسناک درون یک آپارتمان و با دوربین روی دست و به سبک و سیاق فیلم های اصغر فرهادی اما در ژانر ترس ساخته شود، به خودی خود اتفاق جالبی است. این فیلم در دوبی فیلمبرداری شده اما توانسته تا حدودی فضای ایران را شبیه سازی کند. البته در بعضی بخش ها مثل در خروجی خانه، لباس ماموران و آتش نشان ها و چند مورد دیگر شباهتی به ایران ندارد، اما فضای داخل آپارتمان، طراحی لباس و طراحی داخلی اتاق ها بسیار شبیه به ایران دهه 60 است. این نکته یکی از مسائل مهم در قوی بودن این فیلم محسوب میشود.

بازیگران لهجه فارسی خوبی دارند اما در بعضی از دیالوگ ها کمی از لهجه مرسوم داخل ایران باز میمانند و نمی توانند دیالوگ را خوب ادا کنند. اما در کل بازیگر نقش اول فیلم که همان زن است، بازی قابل قبولی را از خود ارائه داده است.

در مورد ساختار درام پردازی فیلمنامه، فیلم شروعی معمولی دارد، بسیار خوب اوج میگیرد و میتواند حس ترس را با داستان خود ایجاد کند اما پایانش بسیار ضعیف و سطحی است. ابهامات زیادی در فیلم وجود دارد که در پایان به آنها جوابی داده نمیشود و همین باعث میشود نجات پیدا کردن زن جوان و دختر بچه اش، خیلی تاثیر گذار نباشد. به هر حال اینها یا باید هیولای فیلم را شکست می دادند یا از ابهام و توهم یا کابوسی که دچارش شده اند رهایی می یافتند، اما اینکه ما نمی فهمیم بالاخره منشا این شر چیست و کجاست و فقط می بینیم که زن با ماشین خود در خروجی خانه را می شکند (بدون این که ماشینش آسیبی ببیند) و فرار میکند، مثل خیلی از فیلم های موفق این ژانر، نمیتواند حس راحتی و رضایت را به ما القا کند.

به همین دلیل است که می توان گفت این فیلم نشان میدهد فیلمساز درک درستی از فیلم ترسناک داشته و کلیت را خوب درآورده است اما به برخی جزئیات هیچ توجهی نکرده و داستان را هم در پایان به حال خود رها کرده است. شاید اگر همین موارد هم فکر شده تر و حساب شده تر می بود، فیلم زیر سایه ها به یکی از بهترین فیلمهای ترسناک این سالیان اخیر تبدیل می شدد.

اما تا همین جا هم میتوان این فیلم را بهترین فیلم هارور فارسی زبان دانست و خوشحال بود که بالاخره فیلمی قابل قبول در این حوزه ساخته شد که نیازی به زیر نویس فارسی ندارد.