ژئوتوریسم یا زمین گردشگری چیست؟

ژئوتوریسم یا زمین گردشگری چیست؟

ژئوتوریسم چیست

ژئوتوریسم رویکردی زمین شناختی نسبت به گردشگری دارد. ژئوتوریسم یکی از زیر مجموعه های گردشگری پایدار در سطح اقتصادی، فرهنگی و زیست محیطی است و هدف آن حفظ منابع گردشگری است.

طبق تعریف انجمن صنعت گردشگری و سفر آمریکا ( USTA ) در سال ۱۹۷۷

ژئوتوریسم شکلی از گردشگری است که موجب رشد و پایداری جغرافیایی منطقه، محیط زیست، فرهنگ، میراث تاریخی و زیبایی شناختی آن و همچنین بهبود زندگی ساکنین آن منطقه می شود.ژئوتوریسم، گردشگری زمین یکی از رشته‌های تخصصی بوم گردی است که منابع زمین‌شناسی را به گردشگران با حفظ هویت مکانی آنها معرفی می کند. .حفظ محیط زیست و منابع آن، پایداری و جلوگیری از دخالت انسان در صدمه زدن به چهره زمین از اهداف اصلی ژئوتوریسم است. یعنی راهنمایی گردشگران به نحوی که محل مورد بازدید برای نسل‌های آینده هم همان‌طور باقی مانده و قابل استفاده باشد. توسعه پایدار دارای سه اصل است:

۱- پایداری بوم شناختی

۲- پایداری اجتماعی- فرهنگی 

۳- پایداری اقتصادی

پایداری بوم شناختی بیان کننده آن است که توسعه پایدار فرایندهای زیست محیطی، تنوع و گونه‌های زیستی را مخافظت کند و سازگار باشد. پایداری اجتماعی- فرهنگی بیان می‌کند که توسعه پایدار با فرهنگ و ارزش‌های مردمی که نشات گرفته از آن است، سازگار بوده و هویت جامعه را تغییر ندهد. و پایداری اقتصادی متعهد می شود که توسعه پایدار دارای بهره وری اقتصادی باشد و منابع به ترتیبی مدیریت شوند که بتوانند برای نسل‌های آینده باقی بمانند.
ژئوپارک‌ها از جمله مکان‌هایی‌اند که پدیده‌های زمین شناختی بی نظیر ی را شامل می شوند و از سوی سازمان های بین‌المللی حمایت و نگهبانی می‌شوند.

کشور چین با بیش از دوازده ژئوپارک، مقام اول را در داشتن چنین پدیده های زمین شناختی دارد که با توجه به وسعت آن چندان هم دور از ذهن نیست. ژئوپارک جزیره قشم با ۳۰ هزار متر مربع وسعت، یکی از ژئوپارک های ثبت شده ایران است که بزرگ‌ترین ژئوپارک در خاورمیانه نیز به ‌شمار می‌آید. در منطقه آزاد ارس هم محدوده‌ای به عنوان ژئوپارک مشخص شده است.
یکی از مهم ترین و جذاب ترین مقصدهای ژئوتوریستی، ژئوپارک ها هستند. ژئوپارک منطقه‌ای را شامل می شود که چندین پدیده بارز زمین‌شناسی در آن رخ داده است و میراث زمین شناختی آن منطقه، با مدیریتی دقیق و مستمر،حفظ و نگهداری می‌شود. این محدوده باید بتواند در توسعه اقتصادی جوامع پیرامون خود نقش مؤثری ایفا نماید. در برخی ژئوپارک ها علاوه بر پدیده‌های زمین‌شناسی تعدادی از آثار تاریخی، بوم‌شناسی، باستان‌شناسی و میراث فرهنگی نیز دیده می شود. 

ژئوتوریسم در ایران

ساختار ژئومورفولوژیک و موقعیت جغرافیایی ایران به شکلی است که پدیده های زمین شناسی منحصر بفرد و حیرت انگیز در سرزمینمان به تعداد زیادی یافت می شوند و از این رو ایران ظرفیت بسیار زیادی برای رشد این نوع گردشگری و برگزاری تورهای ژئوتوریسم و جذب گردشگران داخلی و خارجی دارد.
برای به کارگیری این پتانسیل ها، در هر کشوری، مناطقی با عنوان ژئوپارک تعریف و ایجاد می شوند. یونسکو ژئوپارک ها را اینگونه تعریف می کند: ” گستره ای است که چند پدیده کمیاب، برجسته و خاص زمین شناسی را در بر می گیرد و در آن جاذبه های طبیعی، تاریخی و فرهنگی ارزشمند نیز یافت شود.

ژئوپارک ها برای بهره برداری از این جاذبه ها می بایست علاوه بر طرح ها و برنامه های توسعه ای، برنامه های  حفاظت کننده نیز داشته باشند و در رشد اقتصادی جامعه محلی و جذب همکاری های مردم محلی تلاش کنند. از جمله ژئو پارک های ایران می توان به ژئوپارک راگه ، ژئو پارک قشم و ژئو پارک ارسباران اشاره کرد.
البته برای برگزاری برنامه های ژئوتوریسم و گردشگری زمین شناسی لزوما نباید ژئو پارک ها وجود داشته باشند و یا به آنها سفر کرد؛ می توان به محل هایی سفر کرد که شامل نمونه هایی از این پدیده ها باشند. پدیده هایی شناخته شده مانند چشمه های آبگرم و چشمه های نابی مانند باداب سورت، گل فشان های سیستان، گنبدهای نمکی و … نمونه هایی بسیار مناسب برای اجرا و را اندازی تورهای ژئوتوریسم هستند.

در سال ۹۲ استان لرستان با دره شیرز، دریاچه گهر و منطقه کوهدشت بعنوان پایتخت ژئوتوریسم ایران انتخاب شد. ۱۱ هزار سال پیش روی زمین لغزشی در دامنه های کبیر کوه رخ داده است که در نوع خود بی نظیر است. به طور کلی این استان با طبیعت منحصر به فرد و چشم اندازهای حیرت انگیز و جاذبه های طبیعت گردی پتانسیل بسیار بالایی در برگزاری برنامه های ژئوتوریسم دارد و به همین دلیل بعنوان موزه ژئوتوریسم ایران انتخاب شده است.