ویژگی های معمارانه تئاتر شهر تهران

ویژگی های معمارانه تئاتر شهر تهران

تئاتر شهر از پس گذشت سالیان دراز، هم چنان به مثابه هویت چهار راه ولیعصر، چون نگینی بر تارک پارک دانشجو می درخشد. اگر چه انسان مدرن امروز سوار بر سرسره مدرنیته که با تفکر تکنولوژیک می اندیشد و به قول هایدگر تنها انتفاع مادی است که وجهه همت اوست. هویت را در مسئله دیگری می یابد، اما از نگاه ما هنرجویان معماری - این گونه است.

اگر پدیده های هنری همچون مقولات مربوط به فیزیک، شیمی و ریاضی معنایی آشکار و یک سویه داشتند، پس از توصیف، جذابیتشان در همان سطح متوقف می شد، اما ایده «زیبایی شناسی دریافت که در مباحث هرمنوتیک مطرح می شود، بر این پایه بنا نهاده شده که اثر هنری چیزی پنهانگر و باطنی است که در دیالوگی که با مخاطب بر قرار می کند، او را به «آفرینش معنا» ونه کشف معنای دعوت می کند و بر همین قیاس است که اثر هنری را تأویلی بی پایان، محيط نموده است و سبب این که دیگر باره به این مجموعه می نگرم، چنین است. این تأويلات ناشی از بازی نشانه ها در کالبد هنر است که صد البته باید در قرابت معنایی با موضوع مان باشند.

1. در دسترس بودن بنا

تئاتر شهر، صمیمی است، اگر تئاتر شهر در گرداگرد دیوارها یا نرده هایی محصور می شد، تنها در صورت دیدن نمایش و اخذ بلیت راهی به حیاط اش می یافتیم و می توانستیم آن را لمس کنیم و از نزدیک به نظاره نشینیم و لاغیر. درست مانند تالار رودکی و یا بعضی دیگر از بناهای تاریخی.

۲. هنر نمایی بتن

رایت در جایی می گوید: «شناخت صمیمانه چوب و کاغذ و شیشه و ورقه فلزی و سیمان و پولاد ریخته و آهن ساخته و بتن لازمه شناخت چگونگی کاربرد ابزاری است که برای استفاده از این مصالح طریقی معقول یا هنرمندانه در دسترس قرار دارند».

طریق معقول استفاده از بتن را باید در قلمرو ایستایی تأویل نمود و طریق هنرمندانه را در قلمرو زیبایی شناسی. در این بنا تمام ستون های بتنی به سنگریزه های رنگی آمیخته شده اند و این پرهیز از نمایش بتن خالص مسطح و روی کردن به بتن با بافت زبر و سوهان گون، آن هم به مدد استفاده از سنگریزه های رنگی، نشان از هنرمندانه بودن استفاده از بتن در جهت چشم نوازی و زیبایی نمای مجموعه دارد.

٣. دیوار به مثابه منظر

لویی کان در سخنرانی کنگره آسپن در سال ۱۹۷۳ به نکته مهمی اشاره می کند و می گوید:

"وقتی شما از آجر استفاده می کنید، این نبایستی به این دلیل باشد که فعلا چیز دیگری در اختیار شما نیست یا چون آجر ارزان تر از مصالح دیگر است. شما باید از آجر به گونه ای استفاده کنید که امکان نمایش تمامی شکوهش را داشته باشد، این تنها نوع استفاده شایسته از آجر است". در تئاتر شهر دیواری که گرداگرد بناست با طرح هایی زیبا از آجر و کاشی، نگارگری شده و یک منظره با شکوه از عناصر معماری را در تعامل با منظره موجود در پارک به وجود آورده است. این مسئله را که دیوار از منظر ایستایی قابل تأمل است و نه زیبایی، قیصر امین پور به کم ترین کلام، بیان و به شکلی پنهان گلایه می کند:

"دیوار چیست... آیا به جز دو پنجره رو به روی هم... اما بی منظره؟"

۴. ستون ها به مثابه انسان ها

ستون های بتنی که گرداگرد مجموعه محیط شده اند، قرابت فرمی شایسته ای با حلقه انسانی واقع در بستر نمایش دارند، ستون ها از یک پایه شروع می شوند و در انتها به دو شاخه تقسیم می شوند و هر شاخه به شاخه ستون مجاور، متصل شده است. درست مشابه انسان هایی که در صحنه نمایش ایستاده اند و دست ها را بالا برده و با یکدیگر حلقه انسانی شکل داده و سرودی، نغمه ای و یا آوایی سر می دهند.

۵. قوس های جناغی

ستون ها از پایه شروع و در ارتفاع به دو شاخه تقسیم می شوند، که در نهایت هر شاخه بتنی به شاخه دیگر از ستون مجاورش متصل شده است، که در محل های اتصال قوس های جناغی زیبایی، نمودار شده اند که بسیار محراب گونه است. هنرمندان تئاتر بسیار به صحنه ارج می نهند و حتی گاه برای ورود به صحنه آن را می بوسند، این تقدس و احترام را که کیفیتی روحانی دارد، در بنای تئاتر شهر به شکل محراب گونه هایی به نمایش در آمده است. به گفته رایت در بنای معماری «کیفیت، مادیت یافتن روح است».

6. استفاده از مصالح متعدد و ایجاد وحدت در عین تکثر

عمده مصالحی که در نما می بینیم، عبارتند از: آجر، کاشی، شیشه، چوب، بتن، سنگ و صفحه های برنجی. هر کدام از این مصالح به مثابه بازیگرانی هستند که در نمایشنامه به کنار هم آمده اند تا در کنار نور، صحنه و موسیقی، نمایش به اجرایی شایسته دست یابد و به دیگر سخن بنای تئاتر شهر قوام یابد.

٧. تقابل و تعامل (تضاد و کمپوزیسیون)

الف. تقابل و تعامل در بافت: ستون های بتنی و دیواره مجموعه.

ب. تقابل و تعامل در مصالح: سنگ و شیشه، آجر و بتن، فلز و چوب.

ج. تقابل و تعامل در فرم: پلان دایره ای (منحنی) و نمای ایستاده و قائم (خط راست).

د. تقابل و تعامل در رنگ: ستون های بتنی و دیواره مجموعه.

اگر از مجرای نمایش نیز بنگریم، نقش مکمل که در بازیگری مطرح است، به نوعی یاد آور تقابل و تعامل است.

۸. نور در پیشانی مجموعه

صرف نظر از ورودی مجموعه، تمامی پنجره ها در بالاترین نقطه از مجموعه قرار دارند که از لحاظ کار کرد، نور فضاهای اداری را تأمین می کنند، چرا که فضاهای اداری در آخرین طبقه و گرداگرد مجموعه اتاق بندی شده اند و این نیز به سبب پرهیز از نور در فضاهای نمایشی است. اما صرف نظر از کار کرد، این که در پیشانی مجموعه، نورگیرها قرار دارند و نور به آن جا هبوط می کند، انگاره های ذهنی مرا به آن سو رهنمون می کند که، مگر نه این که ما در عباداتمان پیشانی به خاک می ساییم و اظهار بندگی می کنیم، پس شایسته آن است که نور نیز به پیشانی هبوط کند.