تحلیل آثار آندری تارکوفسکی از منظر زمان عینی و زمان ذهنی (3)

تحلیل آثار آندری تارکوفسکی از منظر زمان عینی و زمان ذهنی

در طول بحثي مفصل درباره کف نقاشی شده یک ساختمان، که این دو موفق به بازدید از آن نمی شوند، نام یک شاهزاده روسی به نام النا کورچاکووا به میان می آید که در ایتالیا زندگی می کرده است. به ظاهر این بحث الهام بخش نام گورچاکوف در نوستالژیا بوده است. در این فیلم، گستره نماهایی طولانی از بانيو وینیونی می بینیم که یکی از لوکیشن های نوستالژیا است.

این فیلم به دلیل مونتاژ بسیار منقطع تصویر و صدا در حرفه سینمایی تارکوفسکی بی مانند است. پس از بازدید از کف منبت کاری شده یک کلیسای قدیمی، دوربین تصاویر یک منظره را از پشت شیشه ماشینی در حال حرکت در حومه شهر نشان میدهد؛ صداهای بلند و ناهنجاری شنیده می شود، گویی در آستانه یک تصادف هستیم. ولی ناگهان تصویر روی چهره آرام و خندان تارکوفسکی کات می شود و سپس تصاویری از شاخ و برگ درختان و قفسی خالی را در باغ پشتی منزل گوئرا می بینیم. وقتی این دو در حال خوردن پاستا و غذاهای دریایی با یک مرد ناشناس در خیابان هستند، صدای فیلم از ترافیک به صدای غذا خوردن و به هم خوردن لیوانها تغییر می کند و سپس جای خود را به صدای گام های یک بچه بادکنک به دست می دهد. در بعضی صحنه ها هم صدا به كل قطع می شود.

زمان سفر، لحظات تفکر و شکل گیری ایده کارگردان و جست وجوی او برای یافتن لوکیشن مناسب را نشان میدهد که تا به اینجای کار عاری از عنصری به نام زمان است. این فیلم عناصر تشکیل دهنده یک فیلم را نشان می دهد، اما خود از هرگونه تداوم تصویری و روایی که به آن جان ببخشد، خالی است. شاید این همان نکته ای است که تارکوفسکی درباره بازدید از مکانهای گردشگری زیبا از آن گلایه می کرد. گوئرا می گوید تارکوفسکی باید تمام آن مکان ها را میدید تا بفهمد چگونه باید از شخصیت هایش در یک لوکیشن ایتالیایی خنثی فیلم بگیرد یا به عبارت دیگر، چگونه زمان ایتالیایی خنثی را به تصویر بکشد. گفته میشود تارکوفسکی دربانیو وینیونی با مسئول ناقوس کلیسا صحبت کرده و از او پرسیده آیا غذایش را خودش می پزد یا خیر. او به دنبال ایده ای با قابلیت شکل گیری و تحقق عینی بود.

دلبستگی تارکوفسکی به ایده نوستالژیا را می توان به وضوح در علاقه او در آن دوران به عکاسی پولاروید نیز دید که بعدها منتخبی از آنها در کتابی به نام یک دم نور چاپ شد. دوربین پولاروید به او امکان می داد تا بتواند از هر تصویر و منظر ایده بخش، عکسهایی فوری بگیرد. او بعدها از بعضی از این عکس ها در زمان سفر و نوستالژیا استفاده کرد: سگی (از نژاد ژرمن شپرد در میان یک دشت، که به صورت رؤیاگونه ای به دوردستها خیره شده؛ درختان بلوط در امتداد یک خانه و تنه لخت درختانی که در یک ردیف قرار گرفته اند؛ اتاقی دلگیر، پوشیده از تار عنکبوت، که پنجره ای رو به منظرهای شاعرانه دارد؛ بخار آبی که از بانيو وینیونی بر می خیزد و بطری های شیشه ای که دور و بر آن پخش شده اند. برخلاف فیلمهایش، به نظر می رسد این عکسها ساختگی اند و سبک و سیاق خاصی دارند که از پیش برای تهیه آنها برنامه ریزی شده است. ترکیب بندی ها یکسره ساختگی به نظر می رسند و دستکاری در آنها به طور کامل آشکار است. زمان در آنها زندگی نکرده است.