تحلیل و بررسی فیلم جنگیر اثر ویلیام فردکین

دهه هفتاد را اوج شکوفایی و بالندگی سینمای ترس و دلهره در هالیوود میدانند. در این دهه بود که آثار شاخصی همچون جنگیر اثر ویلیام فردکین، آرواره ها اثر استیون اسپیلبرگ و دیگر آثار مطرح دنیا ساخته شد.
در فیلم جنگیر که محصول سال هزار و نهصد هفتاد و سه میلادی است، ما شاهد مجموعه مسائلی هستیم که به قدری جذاب و خاص بودند که سالها بعد در فیلمهای دیگری نیز تکرار شدند. برای مثال فیلم کنستانتین با بازی کیانو ریوز از جمله فیلمهایی بود که شباهت بسیاری به این فیلم جنگیر داشت و مراسم احضار و کشیدن جن از وجود دختر دقیقا مطابق با همین الگو ساخته شد.
فیلم جنگیر اما در ابتدا در عراق میگذرد. عراقی که زمانی دنیای اسطوره ها بود و تاریخ بسیاری بر این خاک گذشته است. نکته جالب توجه پیرامون این فیلم این است که بسیاری از صحنه هایش در روز میگذرد. سینمای ترسناک را ما همواره فیلمهایی میدانیم که بیشتر صحنه هایش در شب میگذرد و همین تاریکی و شب و تنهایی است که ما را میترساند. برای مثال فیلمهایی همچون: شب مردگان زنده، هالووین و تپه های ساکت را در نظر یباورید تا دریابید که این فیلم یعنی جن گیر اثر ویلیام فردکین، با چه قدرت هنری بالایی میتواند مخاطبش را در روز و در صحنه هایی که در امریکای سر ظهر است بترساند و سرگرم کند.

بعد از آن سکانس ابتدایی فیلم که زمانی نسبتا طولانی هم دارد ما به امریکا بازمی گردیم. در عراق هر عنصری که از مکان و جغرافیا میدیدیم نشانی از ترس و دلهره در خود داشت. آدمها هر کدام یا نقص عضوی داشتند و یا با رفتار عجیب غریبشان ترس در دل مخاطب می انداختند. اما در امریکا دیگر خبری از این عجایب نیست. مدرنیسم در جریان است و مخاطب ادمهایی را در فیلم می یابد که حتی اعتقادی به ماورا طبیعه هم ندارند.
جالب است که حتی همان کشیشی که قرار میشود تا در بیرون کشیدن جن از درون دختر بچه به وی کمک کند، او هم به سرگشتگی دچار شده و از درون منزلزلی برخوردار است. به همراه دوستانش مشروب میخورد و خیلی دلش به کار در کلیسا نمیرود. جدای از این مباحث، نوع استفاده ای که کارگردان از معصومیت یک دختر کرده تا بتواند مخاطب را با خودش همراه کند بسیار جالب و البته بی نظیر است.
ما دختری را در فیلم می یابیم که در آن لحظه هم میتواند با کمک خواستن از مادرش ما را به نهایت استیصال و پریشانی برساند و هم در لحظاتی که جن درون او حلول کرده ما را به نفرتی دچار میکند که دلمان میخواهد هر چه زودتر از شر این دختر شیطانی راحت شویم. مادر او یک بازیگر است که از شوهر سابق خود که پدر همین دختر است جدا شده و علاقه ای هم به کارگردان فیلمش پیدا کرده است. اولین بار که دختر او خبر میدهد که اطلاع دارد که مادرش به کارگردان فیلم علاقه مند است و قصد ازدواج با وی را نیز دارد، مادر تعجب میکند که این موضوع را دخترش از کجا میداند و عدم کنجکاوی او باعث میشود که زودتر نتواند از پس مشکلات آتی دختر خود بربیاید.

در فیلم مجموعه صحنه هایی وجود دارد که شاید اگر امروزه و با امکانات دیجیتالی اکنون ساخته میشد بسیار بیشتر تاثیر گذار میبود میتوانست مخاطب را نیز با خود همراه کند اما واقعیت این است که جن گیر جزو معدود فیلمهای ترسناک قدیمی است که هنوز هم قدرت تاثیرگذاری بر مخاطب خود را دارد. در این فیلم ما با صحنه های خنده داری مواجه نمیشویم و ویلیام فردکین توانسته تا جایی که امکان پذیر بوده تصویر درستی از هیولا یا همان جن در این فیلم به ما ارائه دهد.
شروع فیلم که از اسطوره های کهن است و ادامه اثر در دل مدرن ترین کشور دنیا، نوعی تغییر جغرافیایی است که از همان ابتدا خیال مخاطب را راحت میکند که میخواهد او را با ریشه های خطر و اضطراب مواجه سازد. در عراق که هستیم، نوع کلنگ زدن و تیشه زدن کارگران به دیوار، تلاش آهنگران برای صاف کردن قطعات فلزی و حتی مواجهه باستان شناس امریکایی با بومیان عراقی، حسابی بوی ترس و خطر میدهد. این نوع مواجهه در امریکا، حالا به مواجه دختر بچه و مادرش با جن درون دختر تغییر میکند.
جنی که درون دختر وارد شده است تا میتواند دختر را اذیت و آزار میکند. در یکی از صحنه های بسیار دردآور او با یک چاقو به عضو تناسلی دختر آسیب میرساند و از دیگران میخواهد که به او نزدیک نشوند. شکل آسیب زدن به دختر بچه معضوم و مظلوم به گونه ایست که هر آن انتظار این را داریم که دختر بچه جان بدهد و یا دیگر توان زندگی بصورت قبل را نداشته باشد اما این مورد شاید یکی از نقاط ضعف فیلم محسوب شود که دختر همچنان در سلامتی از مادرش میخواهد که به وی کمک کند.

یکی دیگر از نکات بسیار جالب پیرامون این فیلم، این است که میتوان تا حدودی ریشه های زیرژانر اسلشر را در فیلم مذکور یافت. اسلشرها فیلمهایی بودند که شحصیتهای قربانی را تکه تکه میکردند و تلاش داشتند تا خوی حیوانی مخاطب را با دیدن قطعات قطع شده و خون ریخته شده از بدن قربانیان ارضا نمایند. در فیلمی همچون کشتار با اره برقی در تگزاس ما دقیقا شاهد چنین نوعی از سینمای ترس و دلهره هستیم.

اما در فیلم جن ویلیام فردکین، در بعضی از صحنه ها خصوصا در صحنه هایی که پزشکان مشغول معالجه دختر بچه هستند و در صحنه ای که جن درون دختر حلول کرده و به همین چیز از دیگران گرفته تا خود دختر بچه آسیب میزند، ما نوعی از اسلشر را در این فیلم میبینیم که حسابی هم چندش آور است و همین چندش و اشمئزاز، کمک میکند که بعدها فیلمهای شاخصی در زیرژانر اسلشر ساخته و پرداخته شوند.
فیلم جنگیر چه از نظر تاریخی و چه از نظر رعایت درست قواعد ژانر ترس فیلم مهمی محسوب میشود و مهم تر اینکه هنوز هم توان تاثیر گذاری بر مخاطبش را دارد. پس این فیلم را میتوان هنوز هم دید و از آن لذت برد.