معرفی ساختمان دادگستری و گمرک بندر انزلی

معرفی ساختمان دادگستری و گمرک بندر انزلی

ساختمان دادگستری

تاریخچه ساختمان دادگستری در شمال شرق میدان امام خمینی شهر انزلی قرار دارد که به ساختمان حاجی علی عباس معروف است. پیر مردان، درباره استحکام این ساختمان گفته اند (مرحوم حاجی علی عباس رمضانی )رمضان اف تا حدود یک متر پی بنا را از سطح زمین بالا آورده و ساخت و ساز را تعطیل کرد تا به قول معروف، پی ساختمان نشست نماید و آن گاه کار را ادامه داد. پایان کار ساختمان در سال ۱۳۴۶ ه. ق. ( برابر ۱۳۰۶ ش. - ن ) بوده که این تاریخ به طور برجسته بر سردر ورودی ساختمان نقش بسته است.

طبق مدارک موجود در اداره ثبت و اسناد این ساختمان چهار طبقه دارای پلاک ۱۱۸ الی ۲۴ بخش ۶ بندر انزلی است که ۴۵۰ متر مربع عرصه و ۳۹۷ متر مربع اعیانی دارد و طبق اظهارنامه ۲۴۰۰۰ تومان برآورد ولی به دولت ۴۰۰۰ تومان فروخته شد.

در گذشته شایع بود که وقتی رضا شاه این ساختمان را می بیند از آن خوشش می آید ولی مرحوم حاجی علی عباس آن را پیش کش نمی کند که مورد غضب رضا شاه قرار می گیرد. در حالی که بازماندگان آن مرحوم موضوع را تکذیب و می گویند: ساختمان به دولت فروخته شده است. معماری این ساختمان را مرحوم اسمعيل برهان جو معروف به اسمعیل چپ به عهده داشت و کنده کاری روی نمای ساختمان، آن هم روی سیمان از نظر معماری و هنرهای زیبا، می تواند یکی از آثار ارزنده و تاریخی بندر انزلی برای نسل های آینده باشد. آقای غلامرضا پیر قصاب، کارمند دادگستری، که در همین ساختمان به دنیا آمد (مرحوم پدرش از گذشته های دور نگهبان اداره ثبت و اسناد و دادگستری و ساکن طبقه همکف این ساختمان بوده است) اظهار می دارد: سال ها پیش در انبار زیرزمین این ساختمان نقشه کلیه قسمت های بنا و کنده کاری ها وجود داشت متأسفانه همه این نقشه ها از بین رفته است.

طبقه همکف در جلو دكان و اتاق های عقب برای سرایدار بود طبقه دوم و سوم هر طبقه همانند یک آپارتمان شامل دو اتاق بزرگ و دو اتاق کوچک تر و با آشپز خانه و حمام و مستراح جداگانه بوده است که برای چهار پسرانش نام گذاری کرده و طبقه چهارم را نیز برای زندگی خود اختصاص داده بود. در بررسی ای که معماران به عمل آورده اند دیوارهای قسمت بیرونی و اصلی، داخل ساختمان از آجر فشرده ( آجرها را از روسیه آورده بودند. ن) با سیمان سفید کار شده ولی دیوارهای اتاق ها را از تیرهای چوب نراد روسی پایه گذاری و روی آنها را به طور افقی با تخته های باریک رو کوبی و روی آن را گل و گچ کشیده اند. مابین اتاق ها بخاری های روسی جاسازی شده که با هیزم و زغال کار می کرده اند. این ساختمان تا حدود سال ۱۳۶۵ محل استقرار ادارات دادگستری و ثبت و اسناد بوده که به علت کمبود جا اداره ثبت و اسناد به ساختمان دیگری نقل مکان کرده است.

گمرک بندر انزلی

از تاریخ دقیق احداث اولین ساختمان گمرک اطلاع دقیقی در دست نیست، اما بر اساس نوشته ها و گفته های سال ۱۷۲۱ م حدود دویست و هشتاد سال قبل، در ابتدا انزلی و غازیان دارای گمرک خانه جداگانه بوده اند و طبق مدار کی ابتدا گمرک خانه در انزلی و سپس در غازیان احداث شد. از آن پس گمرک خانه غازیان را ورودی و گمرک انزلی را خروجی نامیدند. گمرک خانه سابق در کنار مرداب رودخانه شهر واقع بود و حال چندین سال است که گمرک جدید در آن طرف رودخانه غازیان بنا شده است که معمار آن از سوی بیگلر بیگی گیلانی از روسیه به ایران آورده شده بود.

تاریخ احداث ساختمان جدید گمرک انزلی را ۱۳۱۸ ه. ق. معادل ۱۲۷۹ ه. ش. ذکر کرده اند. گمرک خانه قدیم به دلیل نداشتن نمای مناسب توسط فردی به نام طومانياس، تاجر مسیحی، خریداری شد و به دلیل مشرف بودن به مرداب شالوده آن برچیده و ابتدا سد محکمی در جلوی مرداب بنا و بعد از تکمیل، سد عمارت جدید در مرتبه بعد احداث شد. بالای گمرک خانه، مهمانخانه ساخته شد و کوپی به طرز روسيه بنا شد. کتیبه ای از انبار کوچک زیر پلکان بیرون آورده شد که تاریخ بنا را زمان ناصرالدین شاه عنوان کرده بود که معادل ۱۳۰۹ ه. ق. یا ۱۲۷۱ ه. ش. است.